Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) Frontier Talks seminarlar turkumi doirasida bilim almashishni davom ettirmoqda. Katta ilmiy xodim Nargiza Umarova tomonidan o‘tkazilgan so‘nggi seminar Markaziy Osiyoda mintaqaviy integratsiyaning harakatlantiruvchi kuchi sifatida transport-tranzit hamkorligining roliga bag‘ishlandi.
Mutaxassis Markaziy Osiyoning ichki kontinental holatini batafsil tahlil qilib, uning mintaqa iqtisodiy rivojlanishi uchun yaratadigan imkoniyatlari va muammolarini ko‘rsatib o‘tdi. Mintaqa tranzit markazi sifatida ulkan salohiyatga ega bo‘lsa-da, tovarlar yakuniy qiymatining 50 foizigacha yetishi mumkin bo‘lgan yuqori transport xarajatlari savdo raqobatbardoshligini cheklaydi. U mintaqada integratsiya va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun transport aloqalarini yaxshilash muhimligini ta’kidladi.
Seminar turli sabablarga ko‘ra amalga oshirilmagan Transport kommunikatsiyalarini rivojlantirish bo‘yicha Mintaqaviy dastur (2018) va BMT huzurida 2020-yilda tashkil etilgan Mintaqaviy transport va kommunikatsiyalar markazi kabi muhim so‘nggi tashabbuslarni yoritib berdi. G‘alaba - Amuzang - Xushodi temir yo‘li va Toshkent - Andijon - O‘sh - Qashqar avtomobil yo‘li kabi yangi transport yo‘laklarining ahamiyati ta’kidlandi. Ushbu loyihalar qo‘shni davlatlar o‘rtasidagi savdo hajmini ikki barobarga oshirdi va bu mintaqaviy integratsiya uchun muhim yutuq bo‘ldi.
Nargiza Umarova, shuningdek, Markaziy Osiyoda yuk tashish bozorining jadal o‘sishini, faqat 2023-yilda u ikki-uch barobarga oshishini ta’kidladi. Istiqbolda Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston temir yo‘li va Transafg‘on magistrali kabi ulkan loyihalar mintaqaning savdo markazi sifatidagi strategik mavqeini yanada mustahkamlashi, Hind okeani va Fors ko‘rfazi kabi global bozorlarga tezkor kirishni ta’minlashi kutilmoqda.
Bu yutuqlarga qaramasdan, muammolar ham saqlanib qolmoqda. Ma’ruzachi infratuzilmaning notekis rivojlanishi, tarif va notarif to‘siqlar, investitsiyalarning pastligi Markaziy Osiyo mamlakatlarining birgalikdagi sa’y-harakatlari va kelishilgan siyosatini talab qiladigan doimiy muammolar sifatida qayd etdi.
Ishtirokchilar mintaqaviy hamkorlik mavjud to‘siqlarni qanday yumshatishi mumkinligi haqida fikr almashdilar. Ba’zi ishtirokchilar tranzit loyihalariga muvofiqlashtirilgan yondashuvni ishlab chiqish uchun Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi ikki va ko‘p tomonlama muloqotni kengaytirishni taklif qildilar. Boshqalar kechikishlar va xarajatlarni kamaytirish uchun transport hujjatlarini raqamli formatga o‘tkazish va chegara nazorati samaradorligini oshirish muhimligini ta’kidladilar. Interfaol sessiya ushbu muammolarni jamoaviy sa’y-harakatlar va Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlash orqali bartaraf etishdan umumiy manfaatdorlikni ko‘rsatdi.
Seminar IXTIning eng muhim mintaqaviy va global masalalar bo‘yicha muloqotni rivojlantirish bo‘yicha kengroq maqsadining bir qismi bo‘ldi. Frontier Talks turkumining rivojlanishi bilan kelgusi seminarlar dolzarb mavzular, xususan, Markaziy Osiyoning integratsiyasi va rivojlanishiga oid muhokamalarga ekspertlar va olimlarni jalb qilishni davom ettiradi.
