Jahon oziq-ovqat dasturi ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda dunyoda 340 milliondan ortiq kishi o‘tkir oziq-ovqat tanqisligidan aziyat chekmoqda. Bu raqamlarning har biri ortida aniq insonlar turibdi. Bundan tashqari, ularning ikki millionga yaqini ochlik yoqasida bo‘lib, ahvoli fojiali deb baholanmoqda. Ya’ni, hozirgi kunda odamlar kasallik yoki qarilikdan emas, balki eng oddiy narsa – oziq-ovqat yo‘qligidan vafot etmoqda.   Shu bilan birga, BMTning atrof-muhit dasturi (YUNEP) ma’lumotlariga ko‘ra, dunyoda yiliga 1 milliard tonnaga yaqin oziq-ovqat mahsulotlari yoki iste’molchilar uchun mavjud bo‘lgan barcha oziq-ovqatning beshdan bir qismi chiqitga chiqarilmoqda. Oziq-ovqat chiqindilari nafaqat ochlik muammosini kuchaytirmoqda, balki ekologiyaga ham jiddiy zarar yetkazmoqda. Ular global issiqxona gazlari chiqindilarining taxminan 10 foizini tashkil etadi. Shu sababli, oziq-ovqat chiqindilarini kamaytirish ham oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, ham iqlimni muhofaza qilish va resurslardan oqilona foydalanishning muhim qadamidir.   Ta’kidlash joizki, oziq-ovqat chiqindilarining asosiy qismi (taxminan 60%) uy xo‘jaliklariga to‘g‘ri keladi, qolgan qismi umumiy ovqatlanish korxonalari (28%) va chakana savdo (12%) o‘rtasida taqsimlanadi. Bundan tashqari, mahsulotlarning qariyb 13 foizi peshtaxtalarga yetib bormasdan, ya’ni hosilni yig‘ish, saqlash va tashish bosqichlarida yo‘qoladi.   Dunyoning ko‘plab mamlakatlari, jumladan O‘zbekistonda ham oziq-ovqat chiqindilarini kamaytirish sohasida turli xil texnologik yechimlar tobora ko‘proq joriy etilmoqda. Shu nuqtai nazardan, bizningcha, qadimdan mavjud bo‘lgan oziq-ovqatga ehtiyotkorlik va hurmat bilan munosabatda bo‘lish kabi an’anaviy qadriyatlarni mustahkamlash muhim yo‘nalishdir. Bu nafaqat madaniy xususiyat, balki xalq axloqining ajralmas qismi bo‘lgan O‘zbekistonga ham bevosita taalluqlidir. Bugungi kunda ham, iste’molning o‘sishi va shaharlashtirish jarayonlariga qaramay, mamlakatimizda oilalarda bunday munosabatni saqlab qolish va rivojlantirish g‘oyat muhimdir.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Eron Islom Respublikasining (EIR) amaldagi prezidenti Mas’ud Pezeshkiyan boshchiligidagi 14-hukumati Markaziy Osiyoda pragmatik yondashuvga asoslangan siyosatni sezilarli darajada faollashtirmoqda. Mintaqaviy hamkorlikning asosiy e’tibori savdo va transport-logistika aloqalarini rivojlantirishga qaratilgan. Bunday maqsad Eronning Tehron iqtisodiy izolyatsiyasini yumshatishga qaratilgan “Sharqqa nazar” strategiyasiga mos keladi.   Xalqaro sanksiyalar EIRning Markaziy Osiyo bilan integratsiyasini cheklovchi asosiy omil bo‘lib qolmoqda. Geografik yaqinlik va ulkan resurs salohiyatiga qaramay, o‘zaro savdo hajmi qoniqarsiz bo‘lib, so‘nggi yillarda biroz o‘sgan bo‘lsa-da, 1,5 milliard dollardan sal oshiqni tashkil etmoqda. O‘zbekiston bilan tovar ayirboshlashni 4 barobarga – 2 milliard dollargacha, Qozog‘iston va Tojikiston bilan – 1 milliard dollargacha, Turkmaniston bilan – 30 foizga oshirish maqsad qilib qo‘yilgan.   Markaziy Osiyo davlatlarining kengayib borayotgan eksport imkoniyatlari yangi iste’mol bozorlari va dunyoning yirik iqtisodiyotlari bilan samarali aloqa yo‘llarini izlashga undamoqda. Eron ikkala sifatni o‘zida mujassam etgani bois mintaqaviy “beshlik” uchun qimmatli hamkorga aylanmoqda. Bundan tashqari, bu mamlakat mashinasozlik, energetika, qishloq xo‘jaligi, kimyo va farmatsevtika sohalarida mustahkam ilmiy-texnik tajribaga hamda qo‘shma ishlab chiqarishlarni yo‘lga qo‘yish uchun investitsiya bazasiga ega.   Avtomobil va temir yo‘llarning keng tarmog‘i, Hind okeanidagi yirik portlarning mavjudligi EIRga dengizga to‘g‘ridan-to‘g‘ri chiqish imkoniyatiga ega bo‘lmagan Markaziy Osiyo respublikalari bilan hamkorlikda muhim ustunlik beradi. Tehron Xitoy va Yevropani temir yo‘l orqali bog‘laydigan Yevroosiyo quruqlik ko‘prigini shakllantirishda muhim rol o‘ynamoqda. Eron hududini quruqlik orqali Sharqdan G‘arbga kesib o‘tadigan bir nechta tranzit yo‘nalishlar mavjud bo‘lib, ularning ishida Markaziy Osiyo mamlakatlari ham ishtirok etadi. “Xitoy-Qozog‘iston-O‘zbekiston-Turkmaniston-Eron-Turkiya-YeI” temir yo‘l koridori faol rivojlanmoqda, parallel ravishda “Xitoy-Qirg‘iziston-O‘zbekiston-Turkmaniston-Eron-Turkiya-YeI” multimodal yo‘nalishi faoliyat yuritmoqda.   Markaziy Osiyo respublikalari uchun janubiy tranzit yo‘nalishining dolzarbligi nuqtai nazaridan, Hindiston tomonidan modernizatsiya qilinayotgan va sanksiyalar yukidan xoli bo‘lgan Eronning Chobahor chuqur dengiz porti tobora ommalashmoqda. 2023-yilda Tehron Toshkentning Chobahor kelishuviga qo‘shilish haqidagi iltimosini ma’qulladi. O‘zbekiston tomoni dengiz porti hududida omborlar va terminal qurishni rejalashtirmoqda. Shunga o‘xshash masala Qozog‘iston va Tojikistonda ham ko‘rib chiqilmoqda. Shuningdek, Eronning yo‘l va port infratuzilmasidan foydalangan holda Markaziy Osiyodan Hindistonga transport yo‘laklarini ishga tushirish masalalari muhokama qilinmoqda. Bunday rivojlanish dunyoning eng yirik iqtisodiyotlaridan biri bilan savdoni jadallashtiradi, bu esa Markaziy Osiyo davlatlarining geoiqtisodiy manfaatlariga to‘liq mos keladi.   2024-yil avgust oyida Hindistonning Mundra, Nxava-Sheva va Chennay portlaridan Eron (Bandar-Abbos porti) va Turkmaniston orqali O‘zbekistonga konteyner tashuvlari yo‘lga qo‘yildi. 2025-yil mart oyida xuddi shu yo‘nalish bo‘yicha Qozog‘istonga yuk yetkazib berish tashkil etildi. Shu bilan birga, Ostona Eron janubidagi Shahid Rajayi porti qirg‘og‘ida ixtisoslashtirilgan terminal va logistika markazini qurish niyatida. Bu voqealarning barchasi Markaziy Osiyo davlatlarining Tehron bilan yaqinlashishdagi qat’iyatini ko‘rsatmoqda.   Markaziy Osiyo tranziti EIR uchun ham juda muhim, chunki uning tashqi savdosi Sharqqa yo‘naltirilgan. 2025-yil 15-mayda Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi (YeOII) mamlakatlari va Eron o‘rtasida erkin savdo to‘g‘risidagi to‘liq formatli bitim kuchga kirdi. U deyarli barcha tovar nomenklaturasiga bojxona to‘lovlarini keskin kamaytirishni nazarda tutadi. Bundan YeOIIda yetakchi o‘rinni egallagan va Eron bilan sezilarli savdo aylanmasiga ega bo‘lgan (2024-yil yakuniga ko‘ra 4,8 milliard dollar) Rossiya eng ko‘p foyda ko‘radi. Biroq Tehronning Sharqdagi eng yirik savdo sherigi Xitoy bo‘lib kelgan va shunday bo‘lib qolmoqda. Shu sababli, mintaqamiz orqali transport yo‘laklarini rivojlantirish Eron-Xitoy munosabatlari kun tartibidagi prinsipial masala hisoblanadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Donald Trampning geosiyosiy raqobat tobora kuchayib borayotgan Yaqin Sharqning asosiy mamlakatlariga qilgan safarini tahlil qilar ekanmiz, uning AQShning mintaqadagi ta’sirini tiklash uchun iqtisodiy, diplomatik va strategik tashabbuslarni uyg‘unlashtirish bo‘yicha sa’y-harakatlarini alohida ta’kidlash lozim. Trampning BAA, Qatar va Saudiya Arabistoni bilan umumiy qiymati 2 trillion dollardan ortiq bo‘lgan tijorat va mudofaa shartnomalari bo‘yicha tuzgan yirik kelishuvlari iqtisodiy diplomatiyaga yangicha yondashuvdan dalolat beradi. Bu esa mintaqaviy ta’sir dinamikasini o‘zgartirishi va Amerika ishtirokining yangi namunalarini yaratishi mumkin. AQShdan texnologiya eksporti va mudofaa hamkorligi o‘rtasidagi strategik muvofiqlik quyidagilardan kelib chiqadi: Saudiya Arabistoni 600 milliard dollar miqdorida investitsiyalar ajratdi, jumladan, 142 milliard dollarlik harbiy xaridlar va 20 milliard dollarlik sun’iy intellekt hamda energetika infratuzilmasi loyihalariga mablag‘ yo‘naltirdi; Qatar bilan tuzilgan kelishuvlar qiymati 243 milliard dollardan oshdi. Bunga Boeing reaktiv samolyotini 96 milliard dollarga, AQShdan qurol-yarog‘ni 42 milliard dollarga va ilg‘or mudofaa texnologiyalarini 3 milliard dollarga sotib olish kiradi. Investitsiyalarni 1,2 trillion dollargacha oshirish rejalashtirilmoqda; BAA 200 milliard dollardan ortiq shartnomalar imzoladi, jumladan, Boeing uchun 14,5 milliard dollarlik buyurtma va Abu-Dabidagi yirik sun’iy intellekt ma’lumotlarini qayta ishlash markazi qurilishi.   ALJAZEERA Donald Trampning Yaqin Sharqqa safarini “Qo‘shma Shtatlarning mintaqaga yondashuvida geosiyosiy o‘zgarish” deb baholab, “Prezident Tramp Amerikaga sarmoya kiritishni jadallashtirmoqda va kelajak avlodlar uchun barqaror farovonlikning yangi oltin asriga yo‘l ochib, butun dunyo bo‘ylab adolatli savdo kelishuvlarini ta’minlamoqda”, deya ta’kidladi.   Saudiya Arabistonidagi nutqida Tramp: “Rahbarlarning yangi avlodi qadimiy mojarolar va o‘tmishdagi zerikarli kelishmovchiliklarni yengib o‘tmoqda hamda Yaqin Sharq xaos bilan emas, balki savdo bilan belgilanadigan kelajakni barpo etmoqda”, deya qayd qildi. U “turli millat, din va e’tiqodga mansub odamlar bir-birini bombardimon qilish orqali yo‘q qilmasdan, birgalikda shaharlar quradigan texnologiyalar”ga chaqirdi.   Xulosa qilib aytganda, Prezident Donald Trampning Yaqin Sharqdagi diplomatik missiyasi sezilarli iqtisodiy natijalar keltirdi va AQShning mintaqaga nisbatan tashqi iqtisodiy siyosati hamda iqtisodiy diplomatiyasida muhim o‘zgarishlarga sabab bo‘ldi. Tashrifning asosiy iqtisodiy maqsadi – AQSH iqtisodiyotiga sun’iy intellekt, energetika va mudofaa sohalaridagi ilg‘or texnologiyalarni rivojlantirish uchun salmoqli sarmoya jalb etishdan iborat edi va bu maqsadga erishildi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

2015-yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti 2030-yilgacha bo‘lgan davrda Barqaror rivojlanish kun tartibini amalga oshirish boshlanganini e’lon qildi. Bunda qashshoqlikni kamaytirish, atrof-muhitni muhofaza qilish va hayot sifatini yaxshilash kabi global muammolarni hal qilish uchun 17 ta Barqaror rivojlanish maqsadlari (BRM) va 169 ta aniq vazifalar belgilab berildi. O‘zbekiston BRMni o‘z milliy strategiyalari va siyosiy doiralariga singdirib, ushbu global tashabbusga sodiqligini namoyish etdi.   193 a’zo davlat tomonidan konsensus asosida qabul qilingan BRMlar iqtisodiyot, jamiyat va atrof-muhit kabi uchta asosiy ustunga asoslangan. Ushbu maqsadlarga erishish zaif tomonlarni aniqlash, siyosiy chora-tadbirlarning ustuvorligini belgilash va resurslarni samarali taqsimlash uchun har bir davlat tomonidan puxta monitoring va baholashni talab etadi.   So‘nggi yillarda O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish, sog‘liqni saqlash va ta’lim tizimlarini takomillashtirish, tabiiy resurslarni muhofaza qilish va davlat institutlarini mustahkamlashga qaratilgan muhim islohotlar amalga oshirildi. Ushbu sa’y-harakatlarga qaramay, BRMga erishish jamiyat va hukumatning turli sektorlari tomonidan yanada muvofiqlashtirilgan harakatlarni talab qiladigan murakkab va uzoq muddatli vazifa bo‘lib qolmoqda.   Ushbu sharh O‘zbekistonning bugungi kunda BRMga erishishdagi yutuqlari haqida qisqacha ma’lumot beruvchi kirish hujjati vazifasini o‘taydi. U yutuqlar va mavjud muammolarni ta’kidlash uchun asosiy ma’lumotlar va hukumat tashabbuslariga tayanadi. Hujjatning maqsadi O‘zbekiston o‘z taraqqiyot yo‘nalishini global barqaror rivojlanish maqsadlari bilan yanada uyg‘unlashtirishi mumkinligi haqida tasavvur berishdan iborat.   O‘zbekiston BRMga erishishda o‘rtacha taraqqiyotni namoyish etib, hozirda 167 mamlakat orasida 70,6 ball bilan 81-o‘rinni egallagan. Bu Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyo bo‘yicha o‘rtacha mintaqaviy ko‘rsatkich 69,2 dan biroz yuqoridir. Ushbu nisbiy taraqqiyotga qaramay, mamlakatning alohida BRMlar bo‘yicha ko‘rsatkichlari ziddiyatli bo‘lib qolmoqda.   Ochlikni bartaraf etish, salomatlik va farovonlik, toza suv va sanitariya, arzon energiya, shaharlarning barqaror rivojlanishi, quruqlik ekotizimlarini saqlash va samarali institutlarni yaratish kabi muhim sohalarda asosiy muammolar saqlanib qolmoqda. Bu muammolarni hal etish shoshilinch va aniq maqsadga qaratilgan siyosiy choralarni talab etadi.   Bundan tashqari, O‘zbekiston ta’lim sifatini oshirish, gender tengligini ilgari surish, bandlik imkoniyatlarini kengaytirish, sanoat innovatsiyalarini rag‘batlantirish va xalqaro hamkorlikni mustahkamlashda jiddiy to‘siqlarga duch kelmoqda. Bu omillar inklyuziv va barqaror rivojlanishni ta’minlash uchun zarurdir. Kambag‘allik va tengsizlikni qisqartirish, mas’uliyatli iste’mol va iqlimni muhofaza qilish choralarini rag‘batlantirish bo‘yicha sezilarli yutuqlarga erishilgan bo‘lsa-da, bu yutuqlar hali barqaror emas. Butun mamlakat miqyosida uzoq muddatli barqarorlik va adolatli o‘sishni ta’minlash uchun izchil, muvofiqlashtirilgan sa’y-harakatlar zarur[1].     Taraqqiyot jadvali nafaqat O‘zbekistonning BRM bo‘yicha ko‘rsatkichlarini, balki mamlakatning rivojlanish yo‘nalishi haqida muhim tasavvur beradigan asosiy taraqqiyot tendensiyalarini ham aks ettiradi. Qizil rang bilan belgilangan 11-BRM (barqaror shaharlar va aholi punktlari) alohida tashvish uyg‘otadi, chunki u pasayish tendensiyasini ko‘rsatadi. Bu esa ushbu sohadagi ko‘rsatkichlarning yomonlashganini anglatadi va zudlik bilan aniq maqsadga yo‘naltirilgan siyosiy choralar ko‘rish zarurligini ko‘rsatadi.   Aksariyat BRMlar to‘q sariq toifaga kiradi, bu esa turg‘unlikdan dalolat beradi. Ushbu toifaga 2-BRM (ochlikni yo‘q qilish), 7-BRM (toza energiya), 8-BRM (munosib ish), 9-BRM (sanoatlashtirish va innovatsiyalar), 12-BRM (mas’uliyatli iste’mol), 15-BRM (quruqlik ekotizimlari) va 16-BRM (tinchlik va institutlar) kiradi. Bunday keng ko‘lamli maqsadlarga erishishdagi sustkashlik taraqqiyot juda sekin ketayotganini yoki umuman ketmayotganini ko‘rsatadi. Bu esa tizimli muammolar, jumladan, sust amalga oshirish, moliyalashtirishning yetishmasligi yoki institutsional samarasizlik bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.   Aksincha, bir nechta BRMlar mo‘tadil yaxshilanishni ko‘rsatmoqda. Bular 1-BRM (qashshoqlikni tugatish), 3-BRM (sog‘lom hayot), 4-BRM (sifatli ta’lim), 5-BRM (gender tengligi), 6-BRM (toza suv), 9-BRM (sanoatlashtirish va innovatsiyalar) hamda 17-BRM (hamkorlik aloqalari) bo‘lib, och sariq rangda ifodalangan. Bu tendensiyalar, ayniqsa qashshoqlikni kamaytirish va asosiy xizmatlarni kengaytirish sohasida asta-sekin rivojlanishdan dalolat beradi. Shu bilan birga, 10-BRM (tengsizlikni kamaytirish) kulrang rang bilan belgilangan, bu ma’lumot yetishmasligini anglatadi va ma’lumotlarni to‘plash yoki kuzatish imkoniyatlari bilan bog‘liq muammolarni aks ettirishi mumkin.   O‘zbekiston qashshoqlikni kamaytirish, asosiy sog‘liqni saqlash xizmatlaridan foydalanish imkoniyati, ta’lim qamrovi, elektr energiyasi va toza suvga kirish imkoniyatini kengaytirish kabi bir qator sohalarda sezilarli yutuqlarga erishdi. Ushbu yutuqlarga qaramay, jiddiy muammolar saqlanib qolmoqda, chunki BRMning ko‘plab maqsadlarida turg‘unlik yoki yetarli bo‘lmagan rivojlanish kuzatilmoqda. Oziq-ovqat sifati, yuqumli bo‘lmagan kasalliklar, gender tengligi, suv resurslarini boshqarish, toza energiyaga o‘tish, mehnat huquqlari, innovatsiyalar, tengsizlik, atrof-muhit yomonlashuvi, boshqaruv va statistik salohiyat kabi sohalar zudlik bilan siyosiy e’tibor talab qiladi.   O‘zbekistonning BRM sohasidagi yutuqlari BRMga erishish uchun mustahkam poydevor yaratsa-da, orqada qolayotgan sohalarda taraqqiyotni rag‘batlantirish uchun ko‘p tarmoqli islohotlarni jadallashtirish va investitsiyalarni ko‘paytirish zarur. 2030-yilgacha Barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish uchun siyosatchilar samarali boshqaruv, ma’lumotlarga asoslangan monitoring va xalqaro hamkorlik bilan qo‘llab-quvvatlanadigan inklyuziv va “yashil” yondashuvlarga ustuvorlik berishlari lozim.   [1] Sachs, J.D., Lafortune, G., Fuller, G. (2024). The SDGs and the UN Summit of the Future. Sustainable Development Report 2024. Paris: SDSN, Dublin: Dublin University Press. doi:10.25546/108572. Режим доступа: https://dashboards.sdgindex.org/static/profiles/pdfs/SDR-2024-uzbekistan.pdf

13-maydan 16-maygacha Fors ko‘rfazi davlatlariga tashrifi bilan Donald Tramp Oq uyga qaytganidan so‘ng birinchi marta Yevropadan tashqariga chiqdi (Papa Fransiskning dafn marosimiga Rimga safari bundan mustasno). Safar Saudiya Arabistoni, Qatar va BAAni qamrab oldi, biroq Isroilning chetlatilishi va Suriyaning yangi rahbari bilan kutilmagan uchrashuv e’tiborni tortdi. Bu qadamlar Amerika ma’muriyatining Yaqin Sharq strategiyasini qayta yo‘naltirish va e’tiborni arab monarxiyalariga qaratish istagidan darak beradi.   Uchrashuvning iqtisodiy kun tartibi misli ko‘rilmagan darajada keng ko‘lamli bo‘ldi: Ar-Riyodda Saudiya Arabistoni Amerika iqtisodiyotiga taxminan 600 milliard dollar sarmoya kiritishga va’da berdi. Sun’iy intellekt uchun ma’lumotlarni qayta ishlash markazlarini rivojlantirish, yirik mudofaa xaridlari (140 milliard dollardan ortiq) va Google, Oracle hamda Uber ishtirokidagi texnologik loyihalarga sarmoya kiritish masalalari muhokama qilindi.   Qatardagi bosqich ham shunga o‘xshash natijalarni ko‘rsatdi: tomonlarning majburiyatlari 1,2 trillion dollardan oshdi. Ular orasida Qatar Airways aviakompaniyasining qariyb 100 milliard dollarlik 200 dan ortiq Boeing samolyotlariga buyurtmasi alohida ajralib turadi. Bundan tashqari, uchuvchisiz uchish apparatlarini yetkazib berish va Amerika harbiy obyektlarini moliyalashtirish, xususan, Al-Udeyd aviabazasini modernizatsiya qilish bo‘yicha kelishuvlar imzolandi.   BAA ham texnologiya, sun’iy intellekt va energetikaga e’tibor qaratgan holda kelgusi o‘n yil ichida 1,4 trillion dollardan ortiq sarmoya kiritishga tayyorligini tasdiqladi. 200 milliard dollardan ortiq bitimlarga ExxonMobil va Occidental Petroleum neft kompaniyalarining Abu-Dabi bilan qariyb 60 milliard dollarlik sanoat shartnomalari qo‘shildi.   Kapital oqimini tezlashtirish uchun Vashington Xorijiy investitsiyalar qo‘mitasi qoidalarini oldindan yumshatdi. Bu esa ma’muriyatning hatto iqtisodiyotning nozik sohalarida ham Ko‘rfaz ittifoqchilariga yordam berishga tayyorligini ko‘rsatadi.   Tashrifning siyosiy jihati ham muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Isroilning yo‘nalishdan chetlatilishi va maxsus vakil Stiv Uitkoffning keskin bayonotlari Isroil rahbariyatining G‘azo mojarosi va Falastin bilan munosabatlarni normallashtirish bo‘yicha qarorlaridan norozilik kuchayib borayotganini ko‘rsatadi.   AQShning Suriya rahbariyati bilan aloqalari va e’lon qilingan sanksiyalarning bekor qilinishi 2000-yillardan beri Damashqni mintaqaviy muloqotga qayta jalb etish bo‘yicha birinchi qadam bo‘ldi. Bu Saudiya Arabistoni va Turkiyaning Amerika siyosatiga ta’sirini aks ettiradi va Suriyada barqarorlikni ta’minlash uchun yangi imkoniyatlar ochadi.   Eron masalasida Vashington Tehronning yadroviy ambitsiyalardan voz kechishiga qarab "maksimal bosim" yoki kelishuvni va’da qilib, muzokaralarni faol qo‘llab-quvvatladi. O‘z navbatida, Eron sanksiyalarni bekor qilish evaziga yuqori boyitilgan uran zaxiralarini yo‘q qilishga tayyor ekanligini bildirdi. Bu esa mintaqaviy ziddiyatlarni yumshatish uchun zamin yaratadi.   Turne yakunlari bo‘yicha Falastin-Isroil masalasida siljish kuzatilmadi: Tramp faqat G‘azo aholisi uchun yaxshiroq hayot zarurligini ta’kidlab, vaziyatni hal qilishning aniq mexanizmlarini taklif etmadi. Bu fonda Netanyaxu pozitsiyasining qat’iyligi kelishuvlarga erishish qiyinligini yana bir bor tasdiqladi.   Umuman olganda, Donald Trampning may oyidagi Yaqin Sharqqa safari deklaratsiyalardan keng ko‘lamli iqtisodiy va harbiy kelishuvlargacha bo‘lgan o‘zaro hamkorlikning yangi modelini namoyish etdi. 4 trillion dollardan ortiq shartnomalarning umumiy hajmi AQShning mintaqadagi mavqeini mustahkamlaydi va tashqi siyosatni arab monarxiyalari bilan mustahkam strategik ittifoqlarga yo‘naltirishga xizmat qiladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

So‘nggi yillarda Xitoy Xalq Respublikasi Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlikni izchil ravishda faollashtirmoqda. Bu, xususan, XXR Raisi Si Szinpin tashabbusi bilan yo‘lga qo‘yilgan “Xitoy – Markaziy Osiyo” davlat rahbarlari darajasidagi ko‘p tomonlama muloqot platformasida namoyon bo‘lmoqda. O‘zbekiston va XXR o‘rtasidagi chuqurlashib borayotgan ikki tomonlama hamkorlikning aniq natijalaridan biri 2024-yil 1-dekabrda imzolangan vizasiz rejimni joriy etish to‘g‘risidagi bitim bo‘ldi.   Erishilgan kelishuvlarga ko‘ra, 2025-yil 1-iyundan boshlab ikki davlat fuqarolari 30 kungacha bo‘lgan muddatga o‘zaro tashrif buyurishlarini viza rasmiylashtirishsiz amalga oshira oladilar. Bitimning belgilangan sanada kuchga kirishi ichki huquqiy va ma’muriy jarayonlarni yakunlash, idoralararo hamkorlik mexanizmlarini muvofiqlashtirish, shuningdek, infratuzilma va chegara nazorati tizimini texnik jihatdan tayyorlash zarurati bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Bundan tashqari, 1-iyun sanasi tanlanishi mavsumiy omil bilan izohlanishi mumkin – yoz oylarida an’anaviy ravishda sayyohlik va ishbilarmonlik oqimining o‘sishi kuzatiladi, bu esa bitimni qo‘llashni ayniqsa dolzarb qiladi.   Ta’kidlash joizki, bitimni imzolash va amalga oshirish nafaqat huquqiy-amaliy, balki muhim siyosiy ahamiyatga ham ega. U ikki davlat o‘rtasidagi o‘zaro ishonchning yuksak darajasi va strategik sheriklikni yanada mustahkamlashga intilishning ramzidir. Kirish tartibining soddalashtirilishi fuqarolik jamiyatlari, ta’lim muassasalari, madaniy va ilmiy almashinuvlar darajasidagi aloqalarni jadallashtirish, ya’ni davlatlararo munosabatlarni norasmiy, ammo barqaror gorizontal aloqalar bilan to‘ldiradigan xalq diplomatiyasini rivojlantirish uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratadi.   Iqtisodiy jihatdan viza rejimining bekor qilinishi savdo, investitsiyalar, transport va logistika sohalaridagi hamkorlikni kengaytirish uchun qo‘shimcha rag‘bat bo‘lishi mumkin. Xitoy allaqachon O‘zbekistondagi xorijiy investorlar orasida yetakchi o‘rinni egallab, muhim infratuzilma loyihalarini, jumladan, “Bir makon – bir yo‘l” tashabbusi doirasidagi loyihalarni amalga oshirishda faol ishtirok etmoqda. Chegarani kesib o‘tish tartib-qoidalarining soddalashtirilishi ishbilarmonlik aloqalarini faollashtirish, delegatsiyalar almashish va ikki mamlakat tadbirkorlik doiralarining qo‘shma loyihalarda ishtirok etishi uchun qulay sharoit yaratadi.   Shunday qilib, O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi vizasiz rejim nafaqat vizani liberallashtirish sohasidagi amaliy qadam, balki siyosiy muloqot, iqtisodiy hamkorlik va insoniy aloqalarni mustahkamlashga qaratilgan vositadir. Uning amalga oshirilishi yaxshi qo‘shnichilik, strategik hamkorlik va o‘zaro manfaatdorlik ruhidagi ikki tomonlama aloqalarni har tomonlama rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar ochadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.