Penn Today maqolasida Pensilvaniya universiteti bitiruvchi talabasi Aleksandr Shrayer va uning O‘zbekistonning jahon geosiyosatidagi o‘zgarayotgan rolini o‘rganish bo‘yicha olib borgan tadqiqoti haqida so‘z yuritiladi. Shrayer Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar institutining (IXTI) norezident ilmiy xodimi hisoblanadi. Uning ilmiy qiziqishlari xalqaro munosabatlar, texnologik raqobat va iqtisodiyotni qamrab oladi, Markaziy Osiyoning ko‘p qirrali tashqi siyosatiga alohida e’tibor qaratadi. Maqolada ta’kidlanishicha, uning ilmiy qiziqishlari afg‘onistonlik tengdoshlari bilan bo‘lgan dastlabki muloqotlar va 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi natijasidagi geosiyosiy o‘zgarishlar ta’sirida shakllangan. Uning “Ipak yo‘li ruhining qayta tiklanishi va Markaziy Osiyo diplomatiyasining yangi davri” mavzusidagi bitiruv ishi O‘zbekistonning o‘zgarayotgan dunyo tartibida, ayniqsa AQSH, Xitoy va Rossiya kabi yirik davlatlar o‘rtasidagi munosabatlarni muvozanatlashtirish masalasida o‘z o‘rnini qanday belgilayotganini o‘rganishga bag‘ishlangan.   IXTI Shrayerning Markaziy Osiyoni chuqur o‘rganishga bo‘lgan sadoqatini yuqori baholaydi va uning ishini mintaqadagi strategik jarayonlarni tushunishga qo‘shgan qimmatli hissa sifatida e’tirof etadi. O‘zbekistonga yozgi ilmiy safari davomida Shrayer mamlakat tashqi siyosatining dinamikasi haqida bevosita tasavvurga ega bo‘lish maqsadida keng doiradagi mutaxassislar bilan suhbatlar o‘tkazdi. Uning tadqiqoti olimlarning Markaziy Osiyoning xalqaro ishlardagi roliga bo‘lgan qiziqishi ortib borayotganini aks ettiradi, ayniqsa mintaqa mamlakatlari murakkab geosiyosiy bosimni yengib o‘tib, o‘z mustaqilligini mustahkamlashga intilayotgan bir sharoitda.   Penn Today'da batafsil o‘qing

“Xalqaro maydon” podkastining ilk sonida Afg‘oniston va Janubiy Osiyo tadqiqotlari markazi katta ilmiy xodimi, doktor Islomxon Gafarov Afg‘onistondagi jarayonlar va global xavfsizlik o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni atroflicha ochib berdi. O‘z intervyusida u bu mamlakatdagi beqarorlik nafaqat mintaqa, balki butun xalqaro hamjamiyat uchun asosiy tahdidlardan biri bo‘lib qolayotganini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Markaziy va Janubiy Osiyoning barqaror rivojlanishi, shuningdek, terrorizm, narkotrafik va qurolning noqonuniy aylanishi kabi transmilliy tahdidlarga qarshi kurash samaradorligi ko‘p jihatdan Afg‘onistondagi vaziyatni barqarorlashtirishga bog‘liq.   Mutaxassis 2021-yilda “Tolibon” hukumatga kelganidan so‘ng mintaqaning siyosiy manzarasi sezilarli o‘zgarishlarga uchraganini ta’kidladi. Xalqaro hamjamiyat yangi tuzumni tan olishga nisbatan ehtiyotkor yondashuvni saqlab qolayotganiga qaramasdan, mintaqa mamlakatlari de-fakto Kobul hokimiyati bilan pragmatik muloqot o‘rnatishga majbur. Xususan, O‘zbekiston iqtisodiy hamkorlik va gumanitar tashabbuslar orqali barqarorlikni saqlab qolishga qaratilgan jalb etish siyosatiga amal qilmoqda. Ekspert, shuningdek, Afg‘onistonda xavfsizlik masalalari yirik geosiyosiy jarayonlar, jumladan, yetakchi davlatlar raqobati, noan’anaviy tahdidlar ta’sirining o‘sishi va global boshqaruv tizimidagi o‘zgarishlar bilan uzviy bog‘liq ekanini ta’kidladi.   Uning fikricha, uzoq muddatli xavfsizlikni ta’minlash uchun nafaqat siyosiy va diplomatik mexanizmlarni, balki Afg‘onistonning iqtisodiy tiklanishini qo‘llab-quvvatlashni ham o‘z ichiga olgan kompleks xalqaro yondashuv zarur. Aks holda, mamlakat yana beqarorlik manbaiga aylanishi mumkin, bu esa nafaqat qo‘shni davlatlar, balki butun dunyo xavfsizligiga ta’sir ko‘rsatadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Afg‘on xalqiga AQSH vertolyotlarini topshirish masalasida O‘zbekistonning “Tolibon” bilan o‘zaro munosabatlari diplomatik hisob-kitoblar mavzusi bo‘lib qolmoqda. Paradigma.uz’ga bergan suhbatida Afg‘oniston va Janubiy Osiyo tadqiqotlari markazi katta ilmiy xodimi, doktor Islomxon Gafarov ta’kidlaganidek, Toshkentning bu boradagi nuqtai nazari xalqaro huquq, milliy manfaatlar va yetakchi davlatlar bilan strategik sheriklik asosida shakllanmoqda. O‘zbekiston mintaqada barqarorlikni saqlash va vaziyatning keskinlashuviga yo‘l qo‘ymaslikka qaratilgan amaliy yondashuvni davom ettirmoqda. AQSH vertolyotlarining qaytarilishi Vashington bilan muloqotni mustahkamlash, shuningdek, ushbu texnikadan kutilmagan vaziyatlarda foydalanishning oldini olishga qaratilgan keng qamrovli strategiyaning bir qismi bo‘ldi.   Doktor Gafarov ta’kidlashicha, “Tolibon”ning vertolyotlarni Afg‘onistonga qaytarish bo‘yicha talablari qondirilishi ehtimoldan uzoq, chunki ular Toshkent va Vashington o‘rtasidagi kelishuvlar mohiyatiga zid keladi. Biroq bu O‘zbekiston “Tolibon” mavqeini butunlay e’tiborsiz qoldiryapti, degani emas. Iqtisodiy va gumanitar sohalarda, xususan, savdo, elektr energiyasi yetkazib berish va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash masalalarida ikki tomonlama aloqalar davom ettirilmoqda. Shu bilan birga, O‘zbekiston o‘z xavfsizligi va xalqaro obro‘siga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan holatlarni keltirib chiqarmasdan, Afg‘onistonga nisbatan eng muvozanatli siyosatni ishlab chiqish uchun xalqaro hamkorlar, jumladan, AQSH bilan muloqotni saqlab qolmoqda.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

“O‘zbekiston 24” telekanalining “Xalqaro nigoh” dasturida so‘zga chiqqan Afg‘oniston va Janubiy Osiyo tadqiqotlari markazi katta ilmiy xodimi, doktor Islomxon Gafarov Hindiston bosh vaziri Narendra Modining Amerika Qo‘shma Shtatlariga tashrifi natijalarini tahlil qildi.   Mutaxassis Hindiston - Yaqin Sharq - Yevropa iqtisodiy yo‘lagi loyihasiga batafsil to‘xtalib o‘tdi. Bu loyiha mazkur hududlar o‘rtasidagi iqtisodiy va transport aloqalarini mustahkamlashga qaratilgan ulkan tashabbus hisoblanadi. Yo‘lak nafaqat transport, balki strategik ahamiyatga ham ega bo‘lib, ishtirokchi mamlakatlar o‘rtasidagi iqtisodiy integratsiyani kuchaytirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va infratuzilmani rivojlantirishga xizmat qiladi.   Biroq loyihani muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun bir qator to‘siqlarni, jumladan, Yaqin Sharq mamlakatlari o‘rtasidagi siyosiy kelishmovchiliklarni bartaraf etish, shuningdek, yo‘nalishda barqarorlik va xavfsizlikni ta’minlash zarur. Doktor Gafarovning ta’kidlashicha, AQSH va Hindiston ushbu tashabbusni ilgari surishda muhim rol o‘ynamoqda, chunki ikkala davlat ham barqaror iqtisodiy aloqalarni o‘rnatish va an’anaviy yo‘nalishlarga qaramlikni kamaytirishdan manfaatdor.   Mamlakatlar mudofaa, yuqori texnologiyalar va ta’lim sohalarida hamkorlikni faol rivojlantirmoqda. Hindistonlik talabalar Amerika universitetlaridagi jami xorijiy talabalarning 21 foizini tashkil etadi, bu esa ikki davlat o‘rtasidagi ta’lim va madaniy aloqalarning nechog‘lik muhimligini ko‘rsatadi.   Bundan tashqari, ekspert AQSH va Hindiston o‘rtasidagi strategik hamkorlik tobora mustahkamlanib borayotganini, yangi sohalarni qamrab olayotganini va yanada rivojlanish uchun ulkan salohiyatga ega ekanini ta’kidladi. Bu esa mintaqada ham, butun dunyoda ham barqarorlik va farovonlikka hissa qo‘shishini aytib o‘tdi.   Doktor Gafarov o‘z tahlili yakunida Narendra Modining AQShga tashrifi dunyoning ikki yirik demokratiyasi o‘rtasidagi strategik hamkorlikning muhimligini yana bir bor ta’kidlaganini qayd etdi. Ba’zi kelishmovchiliklarga qaramay, ikkala davlat ham asosiy sohalarda muloqot va hamkorlikka tayyorligini namoyish etmoqda. Bu esa Janubiy Osiyo mintaqasi va umuman jahon siyosati uchun uzoq muddatli ijobiy natijalarga olib kelishi mumkin.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo’lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

“O‘zbekiston 24” telekanalining “Xalqaro nigoh” ko‘rsatuvining navbatdagi sonida Fazliddin Djamalov Donald Trampning Vashingtonning uchta yirik savdo hamkori – Xitoy, Kanada va Meksikaga nisbatan tariflarni oshirish haqidagi qarorini batafsil tahlil etdi. U ushbu qadamning iqtisodiy sabablarini, jahon bozorlari uchun oqibatlarini va ta’sirga uchragan mamlakatlarning munosabatini ko‘rib chiqdi.   U AQSH va Xitoy o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy aloqalarga alohida e’tibor qaratdi. Ularning rivojlanish dinamikasi, Trampning tarif siyosatining ikki tomonlama savdo aylanmasiga ta’siri, shuningdek, jahon iqtisodiyoti, ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlar uchun oqibatlarini chuqur tahlil qildi. Uning ta’kidlashicha, Vashingtonning himoyachilik siyosati yetkazib berish zanjirlari, investitsiya oqimlari va Amerika kompaniyalarining xalqaro bozordagi raqobatbardoshligiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.   Bundan tashqari, ekspert Trampning bayonotlari va iqtisodiy siyosatining keng qamrovli oqibatlarini baholab, ularning AQSH tashqi siyosat strategiyasiga, global savdo tizimining o‘zgarishiga va iqtisodiy diplomatiyaga yondashuvlarning o‘zgarishiga ta’sirini ko‘rib chiqdi. Ekspertning fikricha, Tramp ma’muriyatining harakatlari jahon savdo tizimi va yetakchi davlatlar o‘rtasidagi iqtisodiy raqobatning kelgusi rivojlanishini belgilovchi muhim omil bo‘ladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

IXTI Amerika tadqiqotlari markazi yetakchi ilmiy xodimi Fazliddin Djamalov “O‘zbekiston 24” telekanalida efirga uzatilgan “Xalqaro nigoh” tahliliy dasturining navbatdagi sonida ishtirok etdi. Ekspert AQShning 47-prezidenti Donald Trampning inauguratsiya nutqidagi asosiy urg‘ularga o‘z qarashlarini taqdim etib, uning ham ichki, ham tashqi siyosatdagi strategik yo‘nalishlarini ta’kidladi.   Uning so‘zlariga ko‘ra, inauguratsiyada AQShning eng yirik texnologik kompaniyalari yetakchilarining ishtiroki mamlakat siyosiy va iqtisodiy kun tartibidagi texnologik sektorning ahamiyatini ta’kidlaydi. Bundan tashqari, u Trampning energetika sohasidagi "sanoat renessansi"ga urg‘u berayotganini ta’kidladi, bu prezidentning AQSH energetika mustaqilligi sohasidagi pozitsiyasini mustahkamlash niyatidan dalolat beradi. Mutaxassis, shuningdek, ichki siyosatning boshqa muhim jihatlarini, jumladan, noqonuniy migratsiya ustidan nazoratni kuchaytirish va chegara xavfsizligini kuchaytirishni ham ta’kidladi.   Tramp nutqining tashqi siyosiy qismida, Djamalovning so‘zlariga ko‘ra, xalqaro mojarolarni hal qilish niyati, shuningdek, Amerika qit’asi doirasidagi strategik muhim hududlarga AQSH da’volarini ilgari surishga alohida e’tibor qaratilgan.   Ekspert prezidentning dastlabki 100 kunlik rejalari haqida gapirar ekan, Trampning asosiy vazifasi mustahkam va salohiyatli vazirlar kabinetini shakllantirish, shuningdek, AQShning texnologik sohada yetakchi sifatidagi ustun mavqeini saqlab qolish choralarini ko‘rish bo‘lishini ta’kidladi.   Fazliddin Djamalov Donald Trampning AQSH va O‘zbekiston, shuningdek, Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi munosabatlarning rivojlanishiga ta’siriga alohida e’tibor qaratdi. Strategik hamkorlik, biznes-sheriklik va C5+1 platformasini yanada rivojlantirish ikki va ko‘p tomonlama hamkorlik uchun yangi imkoniyatlar ochib, mamlakatlar o‘rtasidagi aloqalarni mustahkamlashga hissa qo‘shishi mumkinligini ta’kidladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.