2024-yil noyabr oyida Afg‘oniston va Janubiy Osiyo tadqiqotlari markazi katta ilmiy xodimi doktor Islomxon Gafarov “Janubiy Osiyoda mintaqasida AQShning zamonaviy tashqi siyosati (Hindiston va Pokiston misolida)” mavzusidagi dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qilib, siyosiy fanlar bo‘yicha falsafa doktori (PhD) ilmiy darajasini oldi.
Uning tadqiqoti Janubiy Osiyo mintaqasida AQSH tashqi siyosiy strategiyasining o‘zgarishini har tomonlama tahlil qilishga bag‘ishlangan. Xalqaro munosabatlarni konstruktivizm nuqtai nazaridan ko‘rib chiqishga alohida e’tibor qaratilgan. Ushbu yondashuv ishning nazariy qismida markaziy o‘rinni egallaydi, chunki konstruktivizm xalqaro jarayonlarni nafaqat an’anaviy kuch va manfaatlar omillari orqali, balki g‘oyaviy va madaniy jihatlar nuqtai nazaridan ham ko‘rib chiqadi. Muallif AQShning Janubiy Osiyodagi tashqi siyosati misolida ushbu nazariyani Hindiston va Pokiston bilan uzoq muddatli munosabatlarni tahlil qilishda qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rsatadi. Muallifning ta’kidlashicha, AQShning mintaqadagi tashqi siyosati nafaqat kommunizmni jilovlash yoki terrorizmga qarshi kurashish kabi amaliy strategik maqsadlarni, balki demokratik qadriyatlar va ittifoqchilarni idrok etish kabi konstruktiv jihatlarni ham aks ettiradi. Bu, ayniqsa, AQSH o‘xshash g‘oyaviy tamoyillarga ega bo‘lgan muhim demokratik hamkor sifatida qaraydigan Hindiston bilan munosabatlarda yaqqol namoyon bo‘lmoqda.
Tadqiqotda so‘nggi yetmish yil ichida Janubiy Osiyo global geosiyosiy dinamikani shakllantiruvchi asosiy mintaqalardan biriga aylangani ko‘rsatilgan. Muallif Amerikaning mintaqadagi tashqi siyosati rivojlanishida 1947-yildan boshlab 2021-yilda Afg‘onistondan qo‘shinlar olib chiqib ketilgandan keyingi hozirgi bosqichgacha bo‘lgan yetti tarixiy davrni ajratib ko‘rsatadi. Ishda, shuningdek, AQSH mintaqaviy siyosatining o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatgan omillar, jumladan, Hindistonning global ishtirokchiga aylanishi, Shimol-Janub xalqaro transport yo‘lagining rivojlanishi, Hindiston va Pokistonning SHHTga a’zo bo‘lishi va Pokistonning Xitoy bilan hamkorlikka strategik burilishi tahlil qilingan.
Tadqiqotning asosiy xulosasi mintaqadagi Amerika tashqi siyosatining davriyligini aniqlashdan iborat bo‘lib, bu faol ishtirok va nisbiy uzoqlashish davrlarining almashinuvi bilan tavsiflanadi. Shu bilan birga, AQSH ustuvor yo‘nalishlarining sezilarli o‘zgarishi kuzatilmoqda: agar Sovuq urush yillarida Pokiston asosiy mintaqaviy hamkor bo‘lgan bo‘lsa, hozirgi sharoitda e’tibor Hindiston bilan strategik sheriklikni rivojlantirishga qaratilgan.
E’tiboringizga dissertatsiya avtoreferati taqdim etilgan bo‘lib, unda tadqiqotning asosiy xulosalari qisqacha bayon etilgan.
Avtoreferatni o‘qing va yuklab oling
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.