Al-Farobiy nomidagi Qozog‘iston Milliy universiteti (Almati) Xalqaro munosabatlar fakultetida 2025-yil 4-aprelda o‘tkazilgan “Logistika geosiyosati: Markaziy Osiyoning jahon tizimidagi transport yo‘laklari” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plamida Nargiza Umarovaning maqolasi e’lon qilingan. Unda muallif Markaziy Osiyo uchun tranzitning janubiy yo‘nalishini faollashtirishning muammolari va imkoniyatlarini tahlil qilib, Afg‘oniston orqali loyihalarni tashqi savdo yo‘nalishlarini xilma-xillashtirish va Rossiya orqali shimoliy yo‘nalishga qaramlikni kamaytirish vositasi sifatida ko‘rib chiqadi. Markaziy Osiyoning Hind okeani portlariga chiqishini ta’minlashda Eronning o‘rni, shuningdek, “Tolibon” hukumatining Afg‘onistonni mintaqalararo transport markaziga aylantirish borasidagi harakatlariga alohida e’tibor qaratilgan.   Maqolada asosiy infratuzilma tashabbuslari, jumladan, “Termiz – Mozori-Sharif – Kobul – Peshovar” va “Torgundi – Hirot – Qandahor – Spin-Buldak” temir yo‘l koridorlari, Lojuvard yo‘nalishi va Vaxon koridori batafsil ko‘rib chiqiladi. Ushbu loyihalarda Rossiya, Xitoy, Hindiston va Eronning ishtiroki, shuningdek, ularning geosiyosiy raqobati Markaziy Osiyo davlatlarining uzoq muddatli manfaatlariga ta’siri tahlil qilinadi.   Xulosa qismida ekspert janubiy tranzitni rivojlantirish bo‘yicha yagona mintaqaviy strategiya ishlab chiqish, mintaqaning barcha davlatlari uchun manfaatli bo‘lgan ustuvor yo‘nalishni tanlash va infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish uchun mintaqaviy investitsiya fondi tashkil etish zarurligini ta’kidlaydi. Uning fikricha, Markaziy Osiyo mamlakatlarining o‘zaro kelishilgan harakatlari ularning global transport-logistika tizimidagi mavqeini mustahkamlashga va Afg‘onistonni o‘zaro manfaatli hamkorlikning barqaror bo‘g‘iniga aylantirishga qodir.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Al-Farobiy nomidagi QozMU 10-xalqaro davra suhbatida professor Azamat Seitov “O‘zbek diasporasi ijtimoiy o‘zgarishlar vositachisi sifatida: transmadaniy o‘zlik va Vatan bilan aloqa” mavzusida ma’ruza qildi. U diasporani migratsiyaning sust merosi emas, balki faol va dinamik ijtimoiy organizm sifatida tushunishning konseptual doirasini belgilab berdi. Uning fikricha, o‘zbek diasporasi nafaqat o‘zi yashaydigan mamlakatlarga, balki O‘zbekistonning o‘ziga ham sezilarli ta’sir ko‘rsatib, transmilliy hamkorlikning yangi yo‘nalishini shakllantiryapti.   Professor taqdim etgan statistik ma’lumotlarga ko‘ra, xorijda 5,5 millionga yaqin o‘zbeklar – mamlakat aholisining qariyb 12 foizi istiqomat qiladi. Asosiy joylashtirish mamlakatlari Rossiya, Qozog‘iston, Janubiy Koreya va Turkiya bo‘lib qolmoqda. Seitov ta’kidlashicha, O‘zbekistonda aholining yuqori tabiiy o‘sishi va yoshlar ulushining kattaligi diasporaning yanada kengayishi, jumladan, mehnat, ta’lim va oilaviy migratsiyaning yangi to‘lqinlari uchun zamin yaratadi. Bu milliy rivojlanish strategiyasiga migratsiya va diaspora salohiyatini kiritish bo‘yicha tizimli davlat siyosatini ishlab chiqishni taqozo etadi.   Ma’ruzada diasporaning o‘zidagi o‘zgarishlarga alohida e’tibor qaratildi: past malakali ishchi kuchidan nafaqat iqtisodiy transferlarga, balki innovatsion xatti-harakatlar, ijtimoiy me’yorlar va madaniy kodlarni joriy etishga qodir bo‘lgan bilimli, professional o‘zbeklar jamoalariga o‘tish jarayoni tahlil qilindi. Professor Janubiy Koreyadagi diaspora tajribasini o‘rgandi, u yerda o‘zbek o‘zligini saqlab qolgan va ayni paytda yangi madaniy muhitga moslashgan ikkinchi avlod muhojirlarining muvaffaqiyatli integratsiyasi kuzatilmoqda.   Ma’ruzaning muhim qismi diasporaning transmadaniy o‘zligiga - ona madaniyati va qabul qiluvchi jamiyat madaniyati o‘rtasidagi murakkab o‘zaro ta’sir natijasiga bag‘ishlandi. Professor diasporaning muvaffaqiyatli integratsiyasi til, urf-odatlar va ijtimoiy tuzilmalarni saqlab qolish, shuningdek, o‘zlikning “sinergetik” shakllarini rivojlantirish bilan birga kechishini ta’kidladi. U madaniyat markazlari, raqamli platformalar, ta’lim dasturlari va grantlar orqali tarixiy vatan, ayniqsa, muhojirlarning ikkinchi va uchinchi avlodi bilan aloqani saqlab qolish zarurligini uqtirdi.   Xulosa qilib, professor Seitov o‘zbek diasporasi – bu yo‘qotish emas, balki ijtimoiy kapitalning kuchayishi ekanligini ta’kidladi. U islohotlarni ilgari surish, bilim va texnologiyalar almashinuvi, madaniy diplomatiyani mustahkamlash va ijtimoiy hamkorlikning yangi modellarini rivojlantirishda muhim omil bo‘lishi mumkin. Davlat o‘zbekistonliklarning yangi avlodining transmadaniy kompetensiyalarini shakllantirishga sarmoya kiritib, diasporani milliy rivojlanishning ajralmas qismi sifatida ko‘rishi lozim.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

21-22 may kunlari Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti (JIDU) akademik ishlar bo‘yicha birinchi prorektori hamda Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) direktori doktor Akram Umarov Janubiy Koreyaning eng nufuzli milliy kundalik gazetasi “The Chosun Ilbo” tomonidan tashkil etilgan nufuzli Osiyo yetakchilari konferensiyasida (Asian Leadership Conference, ALC) ishtirok etdi.   Hozirgi kunda Osiyo yetakchilari konferensiyasi zamonamizning eng dolzarb global muammolarini muhokama qilish uchun jahonga mashhur siyosiy arboblar, xalqaro biznes yetakchilari va yetakchi olimlar to‘planadigan Koreyaning yetakchi xalqaro forumiga aylandi. 2025-yilgi konferensiyaning “Millatlar yuksalishi: buyuk farovonlik sari yo‘llar” mavzusi global noaniqlik kuchaygan davrda turli mintaqalardagi innovatsiyalar, barqarorlik va geosiyosiy qayta qurishga e’tibor qaratgan holda transformatsion milliy strategiyalarga bag‘ishlandi.   Doktor Umarov “Markaziy Osiyo chorrahada: geosiyosat, o‘zaro bog‘liqlik va mintaqaviy dinamika” mavzusidagi panel muhokamasiga ma’ruzachi sifatida taklif etildi. Ushbu dolzarb sessiyada Markaziy Osiyoning tobora kuchayib borayotgan geosiyosiy o‘zgarishlar va global ta’minot zanjirlarini qayta shakllantirish sharoitida Sharq va G‘arb o‘rtasidagi muhim ko‘prik sifatidagi roli taraqqiyoti ko‘rib chiqildi.   Doktor Umarov o‘z ma’ruzasida jadallashayotgan mintaqaviy hamkorlikning asosli tahlilini taqdim etib, mintaqaviy tartibni qayta shakllantirishda O‘zbekistonning asosiy roliga alohida e’tibor qaratdi. U 2016-yilda O‘zbekiston siyosiy o‘zgarishlarining burilish nuqtasini ta’kidlab, bu qo‘shni davlatlar bilan konstruktiv diplomatiya va munosabatlarni xavfsizlantirish bo‘yicha yangi davrni boshlab berganini ko‘rsatdi. Shuningdek, u O‘zbekistonning Afg‘onistonga nisbatan pragmatik yondashuvining strategik ahamiyatini ta’kidladi, bu esa an’anaviy ittifoqlardan tashqarida aloqalar o‘rnatish va tinchlik barpo etish uchun imkoniyatlar yaratdi.   Infratuzilmani mintaqaviy strategiyaning poydevori sifatida ta’kidlab, Umarov Markaziy Osiyoni Janubiy Osiyo, Janubiy Kavkaz va Yevropa bilan bog‘laydigan ishonchli ko‘p yo‘nalishli transport yo‘laklarini rivojlantirish bo‘yicha tashabbuslar haqida batafsil ma’lumot berdi. Uning fikricha, bu sa’y-harakatlar mintaqani nafaqat geosiyosiy markaz, balki iqtisodiy integratsiya va barqaror rivojlanishning rivojlanayotgan markaziga aylantirmoqda.   Panel muhokamasi qizg‘in fikr almashish bilan yakunlandi, unda doktor Umarov va boshqa mutaxassislar global noaniqlik sharoitida mintaqaviy integratsiyani chuqurlashtirishning aniq muammolari va istiqbollarini atroflicha muhokama qildilar.   Doktor Umarovning ALC 2025-dagi ishtiroki O‘zbekistonning global muloqotlardagi nufuzi ortib borayotganini ko‘rsatdi va IXTIning Markaziy Osiyoning o‘zgarishi va kelajagi haqidagi xalqaro siyosiy munozaraga hissa qo‘shishga sodiqligini tasdiqladi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti (JIDU) huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) Shanxay ijtimoiy fanlar akademiyasi va Fudan universiteti bilan hamkorlikda 15-may kuni “Xitoyning SHHTdagi raisligi: Tashkilotni rivojlantirish muammolari va istiqbollari” mavzusida xalqaro onlayn konferensiya o‘tkazdi. Tadbir ingliz va rus tillarida bo‘lib o‘tdi hamda butun Yevroosiyodan taniqli olimlar, siyosiy ekspertlar va amaliyotchilarni jamladi.   Ushbu ilmiy forum Xitoy raisligi davrida Shanxay hamkorlik tashkilotining ustuvor yo‘nalishlari va strategik qarashlarini o‘rganishga bag‘ishlandi. Chuqur geosiyosiy o‘zgarishlar va global noaniqlik kuchayib borayotgan davrda ishtirokchilar SHHTning yanada muvozanatli, ko‘p qutbli dunyo tartibini shakllantirishga ko‘maklashish salohiyati to‘g‘risida keng muloqot olib bordilar.   Anjumanni JIDU birinchi prorektori, IXTI direktori doktor Akram Umarov va Shanxay ijtimoiy fanlar akademiyasi qoshidagi SHHT tadqiqotlar markazi direktori doktor Lifan Li kirish so‘zi bilan ochdilar. Ikkala ma’ruzachi ham SHHTning strategik qarashlarini shakllantirishda akademik hamkorlikning ahamiyati ortib borayotganini ta’kidlab, Yevroosiyo davlatlarining umumiy intellektual makonini rivojlantirish zarurligini qayd etdilar.   Konferensiya doirasida ikkita ekspertlar paneli o‘tkazildi. Birinchisi – “SHHTning global taraqqiyotdagi o‘rni: muammolar va imkoniyatlar” bo‘lib, unda tashkilotning mintaqaviy va global rivojlanishga qo‘shayotgan hissasi ko‘rib chiqildi. Ma’ruzachilar iqtisodiy integratsiya, ta’lim va madaniy almashinuvlar, innovatsiyalarga asoslangan hamkorlik kabi mavzularga to‘xtaldilar. Xitoy Xalqaro tadqiqotlar instituti direktori doktor Ziguo Li, IXTI Iqtisodiy diplomatiya markazi rahbari professor Ibragim Mavlanov, Xitoy va SHHT Iqtisodiyot va savdo instituti prezidenti doktor Chjen Shi, Hindistonning Shiv Nadar universiteti Ilg‘or Himolay tadqiqotlari markazi direktori doktor Jabin T. Jeykob, Tojikiston Milliy fanlar akademiyasi Osiyo va Yevropa muammolarini o‘rganish instituti aspiranti Muhammad Shamsuddinov kabi taniqli tadqiqotchilar ma’ruza qildilar.   “SHHTning kengayishi va global noaniqlik sharoitida modernizatsiya masalalari” deb nomlangan ikkinchi panel a’zolar sonining o‘sishi va kuchlar muvozanatining o‘zgarishi sharoitida Tashkilotning institutsional o‘zgarishini baholashga bag‘ishlandi. Boshqaruv, mintaqaviy xavfsizlik va so‘nggi kengayish oqibatlari muhokama qilindi. Ma’ruzalar bilan doktor Abbos Boboxonov (IXTI Osiyo-Tinch okeani tadqiqotlari markazi rahbari), doktor Dongze Chen (Shansi normal universiteti), Ruslan Izimov (Qozog‘iston Falsafa, siyosiy fanlar va dinshunoslik instituti katta ilmiy xodimi), Aleksandra Perminova (Rossiya Fanlar Akademiyasi Xitoy va zamonaviy Osiyo instituti), doktor Lyan Li (Lanchjou universiteti), doktor Jildiz Nicharapova (Markaziy Osiyo Amerika universiteti erkin san’at va fanlar kafedrasi dotsenti) va doktor Ma Bin (Fudan universiteti SHHT tadqiqotlari markazi direktori o‘rinbosari) kabi ekspertlar so‘zga chiqdilar.   Doktor Lifan Li va doktor Abbos Boboxonov o‘zlarining yakuniy nutqlarida SHHTning ustuvor yo‘nalishlari va institutsional tuzilishini takomillashtirishda ekspertlarning doimiy ishtiroki muhimligini ta’kidladilar. Ular bunday akademik forumlar Yevroosiyo qit’asida o‘zaro anglashuv, siyosatdagi innovatsiyalar va uzoq muddatli strategik hamkorlikni mustahkamlash uchun juda muhim ekanligini alohida qayd etdilar.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Video