30-yanvar kuni Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universitetida mamlakatimizning nufuzli olimlari va tajribali diplomatlari tomonidan yaratilgan “O‘zbekiston diplomatiyasi tarixi” kitobining taqdimoti bo‘lib o‘tdi. Tadbir ilmiy arboblar, hukumat va diplomatik korpus vakillari, shuningdek, JIDU talabalari kabi keng doiradagi ishtirokchilarni jamladi.
Marosimni Oliy Majlis Senati Raisining birinchi o‘rinbosari, JIDU rektori Sodiq Safoyev ochib, mamlakatimiz rivojlanishini tushunish uchun tarixiy nuqtai nazarning muhimligini ta’kidladi. U o‘zbek xalqining ko‘p asrlik an’analarini aks ettiruvchi diplomatik merosni saqlash va uzatish zarurligini alohida qayd etdi. Uning fikricha, O‘zbekiston diplomatiyasi tarixidagi yangi davrning belgisi “parlament diplomatiyasi” tushunchasining paydo bo‘lishi bo‘lib, u jahon maydonidagi shiddatli o‘zgarishlar davrida parlamentlararo hamkorlikning amaliy natijalariga erishish vositasiga aylanib bormoqda. Bu esa tashqi siyosatni olib borishni tegishlicha qayta anglashni talab etadi.
Nashrning mas’ul muharriri, O‘zbekiston Prezidentining Tashqi siyosat masalalari bo‘yicha Maxsus vakili Abdulaziz Komilov kitobning asosiy g‘oyalarini taqdim etdi. U asarning davlat rahbari tashabbusi bilan mustaqillik davrida o‘zbek diplomatiyasining tarixiy ildizlari va shakllanish xususiyatlarini o‘rganish uchun yaratilganini ta’kidladi. Uning so‘zlariga ko‘ra, nashr murakkab xalqaro va mintaqaviy rivojlanish sharoitida mamlakat tashqi siyosati haqida yaxlit tasavvur beradi. Shu bilan birga, u “Yangi O‘zbekiston” diplomatiyasining asosiy yo‘nalishlarini ham ko‘rsatib o‘tdi.
Taqdimotni davom ettirib, O‘zbekiston tashqi ishlar vazirining birinchi o‘rinbosari Bahrom A’loyev o‘zbek diplomatiyasi tarixiga bag‘ishlangan ushbu nashr mamlakatimizda ilk bor chop etilayotganini va tashqi siyosat sohasi mutaxassislari uchun muhim qo‘llanma vazifasini o‘tayotganini ta’kidladi. Uning aytishicha, kitob ko‘plab tarixiy manbalarni birlashtiradi va bu an’analarning ahamiyatini tasdiqlaydi. “Diplomatiya shunchaki kasb emas, balki maxsus fazilatlarni talab qiladigan san’atdir”, – dedi u nashrni Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti o‘quv dasturiga kiritish taklifini bildirib.
MGIMO Toshkent filiali direktori Abdujabbor Abduvaxitov “O‘zbekiston diplomatiyasi tarixi”ni yaratishda mamlakat tarixini davrlashtirishning yangi metodologiyasi va sivilizatsion-dinastik yondashuvining ishlab chiqilganini ta’kidladi. Kitobda o‘zbek davlatchiligining tashqi siyosiy jihatlari yoritilgan. U bu tomni alohida nashr etishni, uni bir necha kitobga kengaytirib, rus va ingliz tillarida chop etishni taklif qildi.
Hammualliflardan biri va kitobning nashr etilishiga fundamental hissa qo‘shgan JIDU huzuridagi Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti direktori Sherzod Abdullayev ushbu monografiya O‘zbekistonning qadimdan hozirgi kungacha bo‘lgan xalqaro munosabatlari va diplomatiyasining asosiy bosqichlarini ochib berishini, murakkab tarixiy jarayonlarni tahlil qilishini ta’kidladi. “Zamonlar o‘zgardi, bir davr boshqasi bilan almashdi, ammo Markaziy Osiyo xalqlari o‘z o‘zligini, madaniyatini, sadoqatini va matonatini saqlab qoldi. Bularning barchasi mintaqa xalqlari o‘rtasidagi aloqalarga betakrorlik va o‘ziga xoslik baxsh etdi hamda ularda tinchlik, barqarorlik va taraqqiyotni qo‘llab-quvvatlash uchun chuqur kuch va salohiyat mavjudligidan dalolat beradi”, – dedi u. Professor Abdullayev ushbu ish o‘zbek diplomatiyasi tarixini fenomen sifatida kompleks va tizimli anglash hamda yoritishga birinchi urinish ekanligini ta’kidladi. U fanning hozirgi holatini aks ettiradi, ammo bu muhim mavzuni tadqiq etish endi boshlanmoqda.
Qozog‘istonning O‘zbekistondagi Favqulodda va muxtor elchisi Beybut Atamqulov Qozog‘iston Senati raisi o‘rinbosari Jakip Asanovning qutlov xatini o‘qib eshittirdi. Unda “O‘zbekiston diplomatiyasi tarixi” kitobi ilmiy-tadqiqot adabiyotlari jamg‘armasiga muhim hissa qo‘shishi ta’kidlangan. Elchi kitob nafaqat o‘tmish solnomasi, balki o‘tmish va kelajak o‘rtasidagi ko‘prik bo‘lib, mintaqadagi xalqaro aloqalarni rivojlantirishda diplomatiyaning rolini namoyish etishini ta’kidladi.
O‘z navbatida, O‘zbekiston Respublikasining Turkiya Respublikasidagi Favqulodda va muxtor elchisi Alisher A’zamxo‘jayev so‘nggi yillarda O‘zbekiston diplomatiyasi amerikalik va turk mutaxassislarini ilhomlantirganini, Prezident Shavkat Mirziyoyevning oqilona tashqi siyosati esa hamkorlikni mustahkamlab, Markaziy Osiyodagi vaziyatni barqarorlashtirganini ta’kidladi.
Nashr hammuallifi Shoxista O‘lijanova Yevroosiyoda tinchlik, barqarorlik, xalqaro savdo va xavfsizlikni ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan Amir Temur diplomatiyasining mohiyatini ochib berdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, mustaqil O‘zbekiston diplomatiyasi mustahkam tarixiy poydevorga tayanadi, unda Temuriylar merosi muhim o‘rin tutadi. Bu zamonaviy tashqi siyosatning asosiy tamoyillariga – butun Yevroosiyo bo‘ylab chuqur, o‘zaro manfaatli hamkorlik, xalqaro savdo va texnologiyalar almashinuvini rivojlantirishga asoslanadi.
Inson huquqlari bo‘yicha Milliy markaz direktori Akmal Saidov yakuniy mulohazalar bilan chiqish qilib, nashrning diplomatiya tarixiga sivilizatsion yondashuvni o‘z ichiga olgan uslubiy yangiligini ta’kidladi. U nashrdan yangi xalqaro mutaxassislarni tayyorlash uchun darslik-xrestomatiya sifatida foydalanishning amaliy zaruratini aytib o‘tdi.
Tadbir yakunida ishtirokchilar, katta hajmdagi materiallar va zamonaviy O‘zbekiston diplomatiyasining yangi rivojlanish dinamikasini hisobga olgan holda, bu yo‘nalishdagi tadqiqot ishlarini “O‘zbekiston diplomatiyasi tarixi” kitobining yangi, to‘ldirilgan nashrlarini chiqarish istiqboli bilan davom ettirish lozimligiga alohida e’tibor qaratdilar.
