Yangi Markaziy Osiyo davri: so‘zlardan amallarga

Sharh

25 Sentabr 2025

Ulashish

Yangi Markaziy Osiyo davri: so‘zlardan amallarga

BMT Bosh Assambleyasining 80-sessiyasida O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning nutqi Markaziy Osiyoning mintaqaviy konsolidatsiya sari sifat jihatidan yangi bosqichga o‘tganini ko‘rsatdi. Uning “mintaqa yopiq chegaralar va hal etilmagan nizolar hududidan tinchlik, yaxshi qo‘shnichilik va hamkorlik makoniga aylandi” degan bayonoti nafaqat ramziy, balki amaliy ahamiyat kasb etadi.

 

2017-yildan buyon mintaqa ilgari deyarli erishib bo‘lmaydigandek tuyulgan natijalarga erishdi. Sakkiz yil ichida o‘zaro savdo, investitsiya va transport oqimlari hajmi besh barobarga oshdi. Qo‘shma investitsiya fondlari va chegaraoldi savdo zonalari tashkil etildi, sanoat kooperatsiyasi mexanizmlari ishlab chiqildi, yirik infratuzilmaviy loyihalar ishga tushirildi. Xalqaro hamjamiyat uchun Markaziy Osiyo siyosiy iroda va mintaqaviy birdamlik butun geosiyosiy makonni qanday o‘zgartira olishini yaqqol namoyish etmoqda.

 

Shuningdek, yangi mintaqaviy identitet shakllanishi ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy tarixda birinchi marta Markaziy Osiyo o‘zini tashqi strategiyalarning obyekti sifatida emas, balki xalqaro munosabatlarning mustaqil subyekti sifatida namoyon qilmoqda. Bu jarayon mintaqaviy subyektivlikning o‘sishida, umumiy kun tartibining shakllanishida va tashabbuslarning ichkaridan ilgari surilayotganida o‘z aksini topmoqda.

 

Prezident Mirziyoyev nutqida amaliy takliflarga alohida e’tibor qaratildi: ECOSOC va UNCTAD doirasida Markaziy Osiyo iqtisodiyotlarini rivojlantirish bo‘yicha xalqaro forum o‘tkazish; UNIDO bilan hamkorlikda “yashil” texnologiyalar bo‘yicha mintaqaviy xab tashkil etish; suv resurslaridan oqilona foydalanish va demografik barqarorlik bo‘yicha qo‘shma dasturlar ishlab chiqish. Bu tashabbuslar global barqaror rivojlanish kun tartibi bilan uyg‘un bo‘lib, mintaqaning nafaqat o‘z muammolarini hal qilish, balki global ahamiyatga ega masalalarga hissa qo‘shishga tayyor ekanini ko‘rsatadi.

 

Strategik jihatdan muhim takliflardan biri — Markaziy Osiyo mamlakatlarining mintaqaviy hamkorlik va iqtisodiy integratsiyani chuqurlashtirish bo‘yicha sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan BMT Bosh Assambleyasi rezolyutsiyasini qabul qilishdir. Bunday hujjat so‘nggi yillarda qo‘lga kiritilgan yutuqlarni xalqaro-huquqiy darajada mustahkamlab, mintaqaning barqaror tinchlik va taraqqiyot hududi sifatidagi mavqeini yanada mustahkamlaydi.

 

Xulosa qilib aytganda, Markaziy Osiyo endi amalga oshirish davriga kirib bormoqda. Mintaqa ramziy bayonotlardan aniq natijalar va amaliy tashabbuslarga o‘tdi hamda o‘z konsolidatsiya modelini shakllantirib, xalqaro jarayonlarga ta’sirini tobora kengaytirmoqda.

 

* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.