So‘nggi yillar mobaynida xalqaro munosabatlar tizimidagi murakkab o‘zgarishlar dunyo davlatlarini faqat klassik realpolitik emas, balki “soft power” (yumshoq kuch) vositalaridan foydalanishga majbur etmoqda. Bu borada madaniyat diplomatiyasi tobora muhim o‘rin egallab, davlatlar o‘rtasidagi ishonchni mustahkamlash, insonparvarlik aloqalarini chuqurlashtirish, tarixiy, til va madaniy umumiylikni mustahkamlashning asosiy omiliga aylanmoqda.

 

Shu nuqtayi nazardan, 2025-yilning 16–18 iyun kunlari Qozog‘istonning Ostona shahrida bo‘lib o‘tayotgan “Xitoy – Markaziy Osiyo” ikkinchi sammiti nafaqat siyosiy va iqtisodiy, balki madaniy diplomatiyaning institutsionallashuvi uchun ham muhim bosqich bo‘ldi.

 

Ostona sammiti doirasida madaniy hamkorlikni chuqurlashtirish maqsadida qator tadbirlar amalga oshirildi. Ular orasida quyidagilarni qayd etish mumkin:

• Milliy san’at va hunarmandchilik ko‘rgazmalari
• Qo‘shma madaniy forumlar va xalqaro konferensiyalar
• Yoshlar va talabalar uchun almashinuv dasturlarini muhokama qilish
• Madaniy turizm bo‘yicha investitsion forum

 

Bu tadbirlar orqali mintaqadagi davlatlar o‘zlarining milliy o‘ziga xosligini nafaqat namoyon qilish, balki do‘stona aloqalarni rivojlantirishga xizmat qiladigan umumiy qadriyatlar platformasini shakllantirishga harakat qilmoqdalar.

 

Xitoy Xalq Respublikasi hozirgi kunda dunyoda eng kuchli “soft power” siyosatini yuritayotgan davlatlardan biridir. U:

• Konfutsiy institutlari orqali o‘z tili va falsafasini ommalashtirmoqda (Markaziy Osiyoda 10 dan ortiq)
• Luban ustaxonalari bilan kasbiy ta’limni ekspor qilishga intilmoqda
• Xalqaro kino festivallari, qo‘shma teleloyihalar, onlayn madaniy platformalar orqali ta’sir doirasini kengaytirmoqda

 

Bularning barchasi madaniyat orqali ta’sir o‘tkazishning kompleks yondashuvini namoyon etadi.

 

Markaziy Osiyo mamlakatlari, jumladan O‘zbekiston, Qozog‘iston va Qirg‘iziston ushbu madaniy diplomatiya tashabbuslarini strategik imkoniyat sifatida qabul qilmoqdalar. Bu jarayon quyidagi afzalliklarni taqdim etadi:

1. Xalqlar o‘rtasida o‘zaro ishonchni oshirish. Madaniyat – bu xalqlarni birlashtiradigan eng ta’sirchan omil. Madaniy diplomatiya orqali tarixiy, diniy, til jihatidan umumiylikka ega mamlakatlar orasidagi muloqot yanada samarali kechmoqda.
2. Yoshlar va ta’lim almashinuvi. Sammit doirasida yoshlar uchun stipendiya dasturlari, akademik mobillik, qo‘shma loyihalar yuzasidan kelishuvlar erishildi. Bu esa kelajakdagi diplomatik kadrlar uchun “tayyorgarlik maktabi” sifatida xizmat qiladi.
3. Turizm va infratuzilma rivoji. Xitoy – Qozog‘iston “turizm yili”ni e’lon qilish va Markaziy Osiyo davlatlariga Xitoy turistlari oqimini ko‘paytirish tashabbuslari mahalliy infratuzilma, servis madaniyati va logistika sohalarida yangi imkoniyatlar yaratmoqda.

 

Madaniyat diplomatiyasi — Xitoyning geosiyosiy strategik yondashuvining muhim qismi. “Bir kamar – bir yo‘l” tashabbusi faqat logistika va sarmoya emas, balki “haqiqiy muloqot”, “madaniyatlar almashinuvi” kabi insonparvar jihatlarni ham o‘z ichiga olmoqda.

 

Shu ma’noda, Ostona sammitida madaniy diplomatiyaning yangi platformasi:

• Xitoyning mintaqadagi ta’sirini yumshoq kuch bilan mustahkamlaydi
• G‘arb ta’sirini barqaror muqobil rivoj yo‘li bilan muvozanatlashtirish imkonini yaratadi
• Insoniy bag‘rikenglik va umumiy kelajak g‘oyasini ilgari suradi

 

Ostonadagi “Xitoy – Markaziy Osiyo” sammitida madaniyat diplomatiyasiga alohida urg‘u berilishi – zamonaviy geosiyosiy jarayonlarda insonparvar vositalarning qayta ahamiyat kasb etayotganini ko‘rsatadi. Xitoyning strategik yondashuvi — ta’lim, san’at, turizm, tadbirkorlik va ilm-fan orqali mintaqa xalqlari orasidagi ishonchni, aloqani va hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan. Bu siyosat Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun ham xalqaro arenadan o‘rin egallash, teng muloqot va keng imkoniyatlar eshigini ochmoqda.

 

Madaniyat diplomatiyasi endi nafaqat “yordamchi vosita”, balki siyosiy va iqtisodiy munosabatlarni shakllantiruvchi tuzilmaviy omilga aylanmoqda.

 

* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.