Xalqimiz azaldan tinch-osoyishta va farovon hayotning ahamiyati va qadrini anglagan. Buning toj yutug‘i o‘zining insonparvarlik ijodini millat va butun insoniyatga bag‘ishlagan Alisher Navoiy ijodidir. Umuminsoniy qadriyatlarni tarannum etish, ezgulik, xayr-saxovatni targ‘ib etish, barcha xalqlarni tinch-totuv va hamjihatlikda yashashga da’vat etishi buyuk shoirning asosiy xizmatlaridan biridir.
Shuningdek, Alisher Navoiy yodgorligi gumbazining ichkaridan uning “Olam ahli, biling: adovat ish emas, bir-biringizni seving, hamma haqiqat do‘stlikdadir” satrlarini o‘qish mumkinligidan darak beradi. Ularda buyuk shoirning ezgu g‘oyalari bilan hamohang Yangi O‘zbekistonning oliy maqsadlari namoyon bo‘ladi. Jumladan, Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasida tinch va osoyishta hayotimizni bebaho, oliy boylik sifatida asrab-avaylashimiz, uni xalqimiz baxti va kelajagi yo‘lida asrashimiz zarurligi ta’kidlangan. oilalarimiz, farzandlarimiz va kelajak avlodlarimiz.
Tinchlik mamlakatimizning olg‘a dadil yurishining asosiy shartidir. Bu, ayniqsa, xalqaro hamjamiyatda ro‘y berayotgan voqealar: murakkab geosiyosiy vaziyat, energiya resurslarining keskinlashib borayotgan taqchilligi, oziq-ovqatga bo‘lgan ehtiyojning ortib borayotgani fonida muhim ahamiyat kasb etadi.
Aynan tinchlik sharoitida mamlakatimiz hayratlanarli natijalarga erishdi, xususan: amalga oshirilgan keng ko‘lamli va samarali islohotlar natijasida mamlakatimiz yalpi ichki mahsuloti birinchi marta 80 milliard dollardan oshdi; birgina 2022-yilda O‘zbekiston iqtisodiyotiga sakkiz milliard dollar to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar jalb etildi; Mamlakat eksporti 19 milliard dollarga yetdi.
Albatta, bu ko'rsatkichlarning barchasi barqarorlik sharoitidagina mumkin. Shunday qilib, 1990 yildan 2016 yilgacha bo'lgan davrda ko'pgina xorijiy harbiy mojarolarning (davlatlararo va fuqarolik) qiyosiy tahlili mojaro tugagandan so'ng aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotning (ko'rsatkich 64,3 foizga etadi) yaqqol kamayganligini ko'rsatadi.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Qochqinlar boʻyicha Oliy komissarligi boshqarmasi maʼlumotlariga koʻra, 2022-yil oʻrtalariga kelib, taʼqiblar, mojarolar, tartibsizliklar va inson huquqlari buzilishi tufayli 100 milliondan ortiq odam boshqa yashash joyiga koʻchib oʻtishga majbur boʻlgan. Bu ko‘rsatkich 2021-yil yakuniga nisbatan 15 foizga ko‘pdir. Boshqacha aytganda, o‘tgan yili dunyoda har 77 kishidan biri doimiy yashash joyini tark etishga majbur bo‘lgan, bu o‘n yil oldingiga nisbatan ikki barobar ko‘p (2012-yilda 167 kishidan bittasi).
Tadqiqotlarga ko‘ra, insoniyat tarixining so‘nggi 3400 yilining 268 yili (sakkiz foizi) tinch o‘tgan. Faqat o‘tgan asrning o‘zida urushlar oqibatida 108 million kishi halok bo‘ldi.Bu salbiy jarayonlar bizning davrimizda ham susaymayapti.
Mojarolar mahalliy va xorijiy investorlarga ham ta'sir qiladi. To'qnashuvlarning intensivligiga qarab ular kapitalni uzoq xorijga olib chiqib ketishadi yoki ishlab chiqarish quvvatlarini boshqa yaqin hududlarga o'tkazishadi.
Ichki investitsiyalar qurolli mojarolarga eng sezgir bo'lib, bu o'z navbatida moliyaviy va real investitsiyalarga darhol salbiy ta'sir ko'rsatadi. Buning sababi shundaki, ziddiyatli mamlakatda fond bozorlari va qimmatli qog'ozlar unga bir zumda munosabatda bo'lishadi va kapital qurilishga investitsiyalar yuqori xavf tufayli, ayniqsa, agar ob'ektlar urush zonasida joylashgan bo'lsa, to'xtatiladi. Shu bilan birga, investorlar kelajakka nisbatan noaniqlik tufayli ishlab chiqarishni rivojlantirishga sarmoya kiritishdan o‘zini tiyadi.
Natijada, ommaviy ishsizlik va dahshatli inflyatsiya. Xususan, Syerra-Leonedagi tegishli qurolli mojarolar doirasida milliy valyuta devalvatsiyasi birinchi yilning o‘zida 92,8 foizni, Jazoirda – 92,3, Serbiyada – 83,7, Ruandada – 76,9, Burundida – 77,6, Yamanda – 77,6 foizni tashkil etdi. 70.
Qurolli to'qnashuvning devalvatsion ta'siri bir qator sabablar bilan bog'liq. Bu infratuzilmaning vayron bo‘lishi, eksport va to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmining qisqarishi, kapitalning chetga chiqishi, jumladan, bank faoliyati, valyuta bozoridagi taqchillik, savdo blokadalari, savdo-iqtisodiy aloqalarning uzilishi va boshqalar.
Ommaning ko'chirilishi ham harbiy harakatlar, ham ijtimoiy infratuzilmaning vayron bo'lishi, ish o'rinlarining qisqarishi va korxonalarning yo'q qilinishi natijasida sodir bo'ladi. Majburiy migratsiya sharoitida uy xo'jaliklarining o'z-o'zini ishlab chiqarishi to'xtaydi, bu esa qashshoqlikka aylanib, qashshoqlikka olib keladi. Shunday qilib, jamiyatdagi konflikt mazmunining davriy o'sishi ta'siri yuzaga keladi, ya'ni qashshoqlik yangi ziddiyatlarning paydo bo'lishiga yordam beradi.
Bir tomondan, qashshoqlik ko'p odamlarni jangovar harakatlarda faol ishtirok etishga va qurolli to'qnashuvlardan pul topish vositasi sifatida foydalanishga undaydi. Boshqa tomondan, infratuzilmaning vayron bo'lishi, tinch aholi o'rtasidagi talofatlar, ya'ni boquvchisini yo'qotish, qochqinlarning paydo bo'lishi va fuqarolarning mamlakat ichida ko'chib ketishi birgalikda qashshoqlikning oshishiga aylanadi. Shunday qilib, qashshoqlikning to'qnashuvlarning paydo bo'lishiga va nizolar natijasida kuchayishiga ta'sirida ma'lum bir sikllik mavjud.
Binobarin, O‘zbekiston mamlakatimizda tinch va osoyishta hayotni saqlab, o‘z mustaqilligini mustahkamlash barobarida barqaror taraqqiyot yo‘lini jadal sur’atlarda davom ettirishi muhim. Bu bebaho va oliy boylikni butun respublikamizning ko‘p millatli xalqi qadrlashining asosiy sababidir.
Biroq O‘zbekistonning tinchlik va barqarorlikka intilishi bizni himoyasiz, degani emas. Yurtboshimiz Murojaatnomasida ta’kidlaganidek: “Biz jonajon Vatanimiz xavfsizligi va hududiy yaxlitligini ta’minlashga qodirmiz”. Ular sarhadlarimiz daxlsizligini, tinch-osoyishta hayotimizni ishonchli ta’minlayotgan Vatan himoyachilariga yurtimizdan munosib hurmat va iftixor bilan yondashadi. Masalan, Global Firepower Index 2023 jahon armiyalari reytingida O‘zbekiston 145 davlat orasida 62-o‘rinni egalladi.
Murojaatnomada yurtimiz tinchligini ta’minlash, yoshlarni harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, bolalar va yoshlarni barkamol shaxs etib voyaga yetkazishda keksa avlod vakillarining o‘rni katta ahamiyatga ega ekani ta’kidlandi.
Umuman olganda, mamlakatimizda har bir insonning hayoti tinch va baxtli bo‘lishi, sog‘lom bo‘lishi, yaxshi bilim olishi, oilasi farovonligini ta’minlashga alohida e’tibor qaratilmoqda.
