Yaqinda Vashingtonda o‘tkazilgan “C5+1” formatidagi noyabr sammiti odatda mutaxassislar tomonidan xavfsizlik, transport-logistika yo‘laklari va energetika hamkorligi masalalari nuqtai nazaridan baholanadi. Biroq, bugungi sharoitda, mening fikrimcha, oziq-ovqat xavfsizligi ham hamkorlikning asosiy yo‘nalishlaridan biriga aylanmoqda. O‘zbekiston uchun bu masala strategik ahamiyat kasb etadi, chunki mamlakat suv resurslarining cheklanganligi va yerdan foydalanish samaradorligini oshirish zarurati bilan yuzma-yuz kelmoqda. Bunday vaziyatda agrar innovatsiyalar, aniq dehqonchilik va resurslarni barqaror boshqarish sohasida AQSH tajribasi va texnologiyalaridan foydalanish “C5+1” formatidagi hamkorlikni rivojlantirishning muhim yo‘nalishiga aylanmoqda.
Bunday yondashuv tasodifiy emas. So‘nggi yillarda Markaziy Osiyoning barcha davlatlari iqlim o‘zgarishi, qurg‘oqchilik, yerlarning tanazzulga uchrashi, oziq-ovqatga bo‘lgan ehtiyojning ortishi va mavjud suv resurslarining kamayishi kabi umumiy muammolarga duch kelmoqda. O‘zbekiston, iqtisodiy o‘sish va aholi soni o‘sishining barqaror sur’atlarini saqlab qolgan holda, xo‘jalik yuritishning an’anaviy usullari ilgarigidek natija bermayotgan agrar tizimga obyektiv bosimni his qilmoqda.
Sammitning muhim natijasi Shavkat Mirziyoyevning ilmiy markazlar, universitetlar, agrotexnoparklar va biznes tuzilmalarning hamkorlikda ishlashi uchun imkoniyatlar yaratadigan Agrotexnologik innovatsiyalar bo‘yicha mintaqaviy sheriklikni tashkil etish tashabbusining e’lon qilinishi bo‘ldi. O‘zbekiston uchun bunday hamkorlik salohiyatini bir necha yo‘nalishda ko‘rsatish mumkin.
Birinchidan, bu sun’iy yo‘ldosh kuzatuvi, katta hajmli ma’lumotlar tahlili va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini avtomatlashtirish asosida aniq dehqonchilik texnologiyalarini joriy etishdir. AQSH tuproq holatini raqamli monitoring qilishning rivojlangan tizimiga ega, qishloq xo‘jaligi texnikasini yuqori aniqlikda boshqarish bo‘yicha dunyodagi birinchi tijorat platformalarini yaratgan. O‘zbekiston uchun bu ekstensiv qishloq xo‘jaligidan ilm-fan talab qiladigan qishloq xo‘jaligiga o‘tish imkoniyatidir.
Ikkinchidan, suv resurslarini boshqarishning barqaror usullari. AQSH Markaziy Osiyo iqlim mintaqalariga o‘xshash qurg‘oqchil hududlarda, jumladan Kaliforniya va Nevada shtatlarida suv aylanishini nazorat qilish bo‘yicha katta tajribaga ega. Tomchilatib va aralash sug‘orish usullarini, suvni qayta ishlatish va aylantirish texnologiyalarini joriy etish hosildorlikni oshirishda hal qiluvchi omil bo‘lishi mumkin.
Uchinchidan, biotexnologiya va seleksiyani rivojlantirish. Qurg‘oqchil hududlar uchun mo‘ljallangan chidamli ekinlarning zamonaviy navlari ishlatiladigan suv hajmi kamaytirilganda ham barqaror hosil olish imkonini beradi. Bu, ayniqsa, Qoraqalpog‘iston, Buxoro va Navoiy viloyatlari uchun muhim ahamiyatga ega.
Umuman olganda, agrotexnologik innovatsiyalar hamkorligini yaratish faqat milliy yechimlarni emas, balki mintaqaviy yondashuvni o‘z ichiga olishi bilan muhimdir. Markaziy Osiyoning qishloq xo‘jaligi va suv resurslari o‘zaro bog‘liq bo‘lib, har bir davlatning barqarorligi qo‘shni mamlakatlarning barqarorligisiz mumkin emas.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
