18-19 fevral kunlari Doha shahrida xalqaro uchrashuv bo'lib o'tdi, u yerda Afg'oniston bo'yicha BMT shafeligida Bosh kotib A. Guterrish raislik qilgan. Qatar poytaxtiga 25 ta davlat va mintaqaviy tashkilotlar vakillari hamda to'rtta afg'on fuqarolik faollari tashrif buyurdi. Biroq, bir necha sabablarga ko'ra konferensiya aniq natijalarga erisha olmadi.
Birinchidan, konferentsiyada Islom Amirligining amaldagi hokimiyati vakillari bo'lmagan taqdirda, ijobiy o'zgarishlarni kutish maqsadga muvofiq emas, chunki tan olinmagan davlat bo'lgan va shu bilan birga Afg'onistonda katta siyosiy kuchga ega bo'lgan Tolibon harakati. Ishtirok etishdan bosh tortishning sababi uning konferentsiyada "Afg'onistonning yagona rasmiy vakili" bo'lish talabining rad etilishi edi.
Shunday qilib, jahon hamjamiyati Afg'onistonni faqat Tolibon bilan bog'lamaydi, u inklyuziv hukumat tuzish tarafdori, shuning uchun konferentsiyada fuqarolik jamiyati faollari va amaldagi hukumat muxolifatini jalb qiladi. Buni AQSh Davlat departamentining Dohadagi maxsus vakillar yig'ilishida Tolibonning ishtirok etmasligi, kelajakda Afg'oniston faqat Tolibonga tegishli emasligi haqidagi bayonoti tasdiqlaydi.
Ikkinchidan, xalqaro hamjamiyat faqat Afg'onistonga qarshi inson huquqlarini hurmat qilish, inklyuziv hukumat tuzish, ayollarning teng erkinliklarini ta'minlash, mamlakatni terrorizm "o'chog'i" ga aylanishiga yo'l qo'ymaslik masalalari bo'yicha ultimatum qo'yish bilan cheklangan. Ushbu talablar va ularni amalga oshirish bo'yicha strategik chora-tadbirlar bilan qo'llab-quvvatlanmaydi, shu bilan birga shariat qonunlariga binoan jamoat hayotini qurayotgan "muammoli" Afg'onistonga ma'nosiz bayonotlar bo'lib qolmoqda.
Uchinchidan, yana bir bor xalqaro konferensiya Afg'oniston muammolarini bartaraf etish uchun samarali yondashuvni topmayapti, ularni keyingi uchrashuvlarga qoldirmoqda. Shunday qilib, BMT Bosh kotibining Dohadagi fevral konferentsiyasi paytida "bir qator maslahatlashuvlardan so'ng men yangi uchrashuv chaqirishga tayyor bo'laman"degan bayonoti buning isbotidir. Bunday tendentsiya, ehtimol, Tolibon uchun ularning manfaatlarini hisobga olmaydigan ushbu yig'ilish maydonchasining umidsizligiga olib keladi.
Shuningdek, Tolibon harakati uchun Dohadagi yig'ilishda qatnashmasligi ularni yanada izolyatsiya qilishga va amaldagi hokimiyatni rasmiy ravishda tan olmaslikka olib kelishi haqida ogohlantiruvchi signal bo'ldi. Shu munosabat bilan Afg'oniston mamlakatdagi hozirgi iqtisodiy vaziyat va gumanitar inqirozda juda zarur bo'lgan gumanitar yordamning asosiy moliyaviy donori bo'lgan jahon hamjamiyati bilan bunday konferentsiyalarda faol ishtirok etishi kerak.
Xulosa qilib aytganda, "Tolibon" Afg'onistondagi asosiy nufuzli kuch markazlaridan biri ekanligini hisobga olgan holda, jahon hamjamiyati Tolibon bilan murosaga kelish imkoniyatlarini ko'rib chiqmoqda, shu bilan birga harakatning inson huquqlari va davlat boshqaruvining inklyuzivligi bo'yicha individual qarorlariga nisbatan tanqidiy pozitsiyani saqlab qoladi. Shu bilan birga, Tolibon xalqaro sheriklarning talablariga nisbatan past darajadagi munosabatni namoyish etadi va o'z hukumatini rasmiy ravishda tan olish tartibini tezlashtirishga ta'sir qilish vositasi sifatida ushbu masalalar bo'yicha "qat'iy pozitsiyasini" ma'lum darajada ishlatadi.
Ushbu ma'lumotnoma Salomov Baxtiyorjon tomonidan Hamza Boltayev rahbarligida tayyorlandi.
Salomov Baxtiyorjon
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti bitiruvchisi
Institutning shtatdan tashqari xodimi (stajyor)
JIDU huzuridagi Istiqbolli Xalqaro Tadqiqotlar Instituti
Aloqa uchun: salomovbakhtiyorjon@gmail.com
