AQSH prezidenti Donald Tramp ma’muriyatining siyosati xalqaro tashabbuslarni moliyalashtirishni qisqartirishning barqaror yo‘nalishini ko‘rsatmoqda. Ushbu strategiya doirasida Amerika tomoni tashqi yordam ko‘rsatish ko‘lami va yo‘nalishlarini qayta ko‘rib chiqmoqda, bu esa allaqachon aniq dasturlarga, jumladan, O‘zbekistondagi loyihalarga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Xususan, yaqinda AQSH Davlat departamentining respublikada fuqarolik faolligini rag‘batlantirish uchun mo‘ljallangan 2,5 million dollarlik grantni ajratish to‘g‘risidagi qarori bekor qilindi.
Amerika qo‘llab-quvvatlash tizimida AQSH Xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) muhim o‘rin tutadi. 2020-yilda Toshkentda USAID vakolatxonasi ochilgandan so‘ng, uning Amerika yordamini taqsimlashdagi ishtiroki sezilarli darajada oshdi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, 2024-yilga kelib USAIDning ulushi 24,2 foizdan 73,5 foizga ko‘tarildi, bu ularning mamlakatdagi mavqeyi institutsional jihatdan mustahkamlanayotganini ko‘rsatadi. Biroq, 2025-yil yanvar oyida Donald Tramp dasturlarni “Amerika qadriyatlari” va AQSH tashqi siyosatining milliy ustuvorliklariga muvofiqligini qayta ko‘rib chiqish maqsadida USAIDning barcha xorijiy yordamlarini 90 kunga vaqtincha to‘xtatish to‘g‘risida farmoyish chiqardi.
Bunday choralar izolyatsionistik yondashuvlarga qaytish va ichki muammolarni hal qilish foydasiga resurslarni taqsimlash tamoyillarini qayta ko‘rib chiqishning keng qamrovli kontekstiga mos keladi. Shu ma’noda ma’muriyatning hozirgi qadamlarini kutilmagan deb bo‘lmaydi: ular Trampning davlat xarajatlarini qisqartirish, xalqaro majburiyatlar ustidan nazoratni kuchaytirish va tashqi siyosat tashabbuslarini mafkuraviy saralashni nazarda tutuvchi saylovoldi va’dalarining davomidir.
Shunga qaramay, ushbu qarorlarning O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati rivojlanishiga ta’siri cheklangan ko‘rinadi. 2021-yilda e’lon qilingan “Yangi O‘zbekiston” konsepsiyasida jamoatchilik tashabbuslarini institutsionallashtirish, nodavlat tashkilotlarning rolini kuchaytirish va fuqarolik ishtiroki mexanizmlarini kengaytirishga izchil e’tibor qaratilgan. Shu nuqtai nazardan, xalqaro qo‘llab-quvvatlash, shu jumladan, Amerika yordami ko‘proq qo‘shimcha, ammo hal qiluvchi omil bo‘lmagan holda namoyon bo‘lmoqda.
Binobarin, O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlarining rivojlanishi tashqi grant mablag‘lari qisqargan taqdirda ham, rahbariyatning siyosiy irodasi va jamiyatning modernizatsiyaga bo‘lgan ehtiyojiga tayanib, ichki barqarorligini saqlab qolmoqda.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
