IXTI Ko‘ngillilar klubi a’zosi Miraziz Masharipov o‘z sharhida ta’kidlashicha, bugungi kunda xalqaro munosabatlar hokimiyatning tobora kuchayib borayotgan qutblashuvi ta’sirida tubdan o‘zgarmoqda, bu esa yanada tartibsiz va beqaror dunyo tartibini vujudga keltirmoqda. Uning tushuntirishicha, an’anaviy global siyosiy tuzilma, ayniqsa Donald Trampning AQSH prezidenti lavozimiga qaytishi bilan barham topmoqda, bu esa mavjud tendensiyalarni tezlashtirdi. Janob Masharipov bu o‘zgarish ortida uchta asosiy omilni ajratib ko‘rsatadi: noan’anaviy texnologik markazlarning paydo bo‘lishi, o‘ta o‘ng va o‘ta so‘l kuchlar o‘rtasidagi mafkuraviy tafovutning chuqurlashuvi hamda global elitalar o‘rtasidagi ziddiyatning kuchayishi.
Dastlab, muallif texnologik qudratning Silikon vodiysi kabi an’anaviy markazlardan Xitoy, Hindiston, Vetnam, Braziliya va Afrikadagi yangi markazlarga qanday ko‘chayotgani haqida so‘z yuritadi. U ushbu hududlar sun’iy intellekt, kvant hisoblashlari va markazlashmagan infratuzilma kabi texnologiyalarni shunchaki o‘zlashtirmayotgani, balki ularning kelajagini faol shakllantirayotganini ta’kidlaydi. Biroq, uning ogohlantirishicha, ushbu markazlarning kengayishiga Xitoyda kuzatilganidek, davlatning haddan tashqari ta’siri va rivojlanayotgan iqtisodiyotga ega mamlakatlardan iqtidorli kadrlarning chiqib ketishi kabi muammolar tahdid solmoqda. Uning fikricha, bu texnologik nomarkazlashuv 2030-yilga kelib G‘arbning jahon standartlarini o‘rnatishdagi yetakchiligini zaiflashtiradi.
So‘ngra u, ayniqsa Yevropa va Amerikadagi o‘ta o‘ng va o‘ta so‘l kuchlar o‘rtasida kuchayib borayotgan mafkuraviy qutblanishga e’tibor qaratadi. Janob Masharipov populistik harakatlar bir paytlar ko‘p tomonlama hamkorlikning asosi bo‘lgan an’anaviy markaziy konsensusni buzayotgani, Trampning millatchilik siyosati esa parchalanishni yanada chuqurlashtirganini tasvirlaydi. Uning ta’kidlashicha, Yevropa Ittifoqining falajlanishi va millatchi hukumatlarning ko‘payishi Ukrainadagi urush va iqlim o‘zgarishi kabi yirik inqirozlarga javobni sustlashtirdi va shu bilan xalqaro siyosatni xavfli va bashorat qilib bo‘lmaydigan maydonga aylantirdi.
Nihoyat, muallif elitalar o‘rtasida yuzaga kelayotgan ziddiyatni muhokama qilib, Trampning tashqi siyosatga yondashuviga alohida urg‘u beradi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Tramp Baydendan farqli o‘laroq, Vladimir Putin va Kim Chen In kabi avtoritar rahbarlar bilan shaxsiy diplomatiya orqali muloqot qilishga qaror qilgan va o‘zini global vositachi sifatida namoyon etgan. Uning ta’kidlashicha, bunday tranzaksion yetakchilik uslubi shaxsiy munosabatlarni institutsional me’yorlardan ustun qo‘yadi va shu bilan global boshqaruvning parchalanishini kuchaytiradi. Xulosa qilib aytganda, janob Masharipov texnologik nomarkazlashuv, mafkuraviy ekstremizm va elitalar raqobati tobora ustunlik qilayotgan hamda bularning barchasi shundoq ham mo‘rt bo‘lgan xalqaro tizimni yanada zaiflashtirishi mumkin bo‘lgan dunyoning mushkul manzarasini chizadi.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
