Doktor Islomxon Gafarov Fridrix Naumann jamg‘armasi (Germaniya) ko‘magida tayyorlangan “Yaxshi qo‘shnichilik istiqbollari: Afg‘onistondagi xavfsizlik holati – Markaziy Osiyo, Yevropa va global barqarorlik uchun oqibatlari” nomli ma’ruzasida toliblar hokimiyatga qaytganidan so‘ng Afg‘onistondagi xavfsizlik sohasidagi o‘zgarishlarni tahlil qiladi. Uning ta’kidlashicha, toliblar o‘z mafkuraviy ildizlarini saqlab qolgan holda, boshqaruv va xalqaro hamkorlikka yanada pragmatik yondashuvni qabul qilgan. Hisobotda tarixiy sharh keltirilgan bo‘lib, unda geosiyosiy ustuvorliklarning o‘zgarishi, xususan, AQSH va NATOning chiqib ketishi Afg‘onistonni ichki beqarorlik va tashqi bosimga qarshi kurashda qaltis vaziyatga tushirib qo‘ygani batafsil bayon etilgan. Doktor G‘afforov toliblarning terrorizmga nisbatan noaniq pozitsiyasini ta’kidlab, ularning Xuroson viloyati Islom Davlati (XVID) bilan qarama-qarshiligini qayd etadi va shu bilan birga mintaqaviy xavfsizlikka tahdid solishda davom etayotgan Pokiston Tehrik-i-Tolibon (PTT) kabi guruhlar bilan aloqalarini mustahkamlayotganini ko‘rsatadi.
Shundan so‘ng, muallif Afg‘onistonning qo‘shni davlatlar bilan munosabatlarini o‘rganib, toliblar Pokistonga qaramligini muvozanatlashtirish uchun tashqi aloqalarini diversifikatsiya qilishga urinayotganini ko‘rsatadi. U Eron, xususan, Chobahor portining rivojlanishi tufayli asosiy iqtisodiy hamkorga aylanganini, Xitoy esa Afg‘onistonni "Bir makon, bir yo‘l" tashabbusiga qo‘shishga tobora ko‘proq qiziqish bildirayotganini ta’kidlaydi. Doktor G‘afforov, shuningdek, Hindistonning terrorizmga qarshi kurashdagi strategik manfaatlari va mintaqaviy aloqalari tufayli o‘sib borayotgan ishtiroki, Rossiyaning Kobul bilan, ayniqsa, terrorizmga qarshi kurashda ehtiyotkorona, ammo mustahkamlanib borayotgan aloqalari haqida fikr yuritadi. Uning fikricha, Markaziy Osiyo davlatlari mintaqaviy barqarorlikni ta’minlash uchun toliblar bilan hamkorlik qilishda pragmatik yondashuvni qo‘llab-quvvatlaydi va shu bilan birga Afg‘onistondan keladigan mafkuraviy ta’sir va xavfsizlikka tahdidlardan xavotirda.
Doktor G‘afforovning ta’kidlashicha, Afg‘onistondagi xavfsizlik bilan bog‘liq vaziyat Yevropa uchun sezilarli oqibatlarga ega, chunki terrorizm, radikallashuv, giyohvand moddalar savdosi va inson huquqlarining buzilishi muammolari toliblar bilan o‘zaro aloqalar bo‘yicha munozaralarda ustunlik qilmoqda. Uning qayd etishicha, toliblar Turkiya orqali Yevropa bozorlariga kirishga qiziqish bildirgan bo‘lsa-da, Yevropa hukumatlari inson huquqlari, ayniqsa, ayollar huquqlari va so‘z erkinligi buzilishi davom etayotgani sababli ikkilanmoqda. Hisobotda, shuningdek, Yevropa Ittifoqining gumanitar yordam ko‘rsatishdagi roli ko‘rib chiqiladi va Afg‘oniston muammolarini birgalikda hal qilish uchun Markaziy Osiyo davlatlari bilan muvofiqlashtirilgan yondashuvga chaqiriq mavjud.
Xulosa qilib aytganda, hisobotda Afg‘oniston ko‘plab mintaqaviy va global manfaatlar chorrahasida joylashgan eng muhim geosiyosiy o‘yinchi sifatida taqdim etilgan. Muallif yevropalik siyosatchilarga toliblar siyosatining o‘zgarishini kuzatib, gumanitar yordam va strategik hamkorlik o‘rtasida muvozanatni saqlashni tavsiya etadi. U xalqaro hamkorlikning, ayniqsa, terrorizmga qarshi kurashda muhimligini ta’kidlab, Afg‘onistonning uzoq muddatli barqarorligiga hissa qo‘shishi mumkin bo‘lgan iqtisodiy va infratuzilma loyihalariga sarmoya kiritishga chaqiradi. Oxir-oqibat, u Afg‘oniston jiddiy muammolar manbai bo‘lib qolayotgan bo‘lsa-da, aniq va muvofiqlashtirilgan strategiya sharoitida konstruktiv diplomatik va iqtisodiy hamkorlik uchun imkoniyatlar ochayotganini ta’kidlaydi.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
