Doktor Islomxon Gafarovning Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti ilmiy jurnali “Sharqshunoslik”da chop etilgan maqolasi Rossiya va Xitoyning Markaziy va Janubiy Osiyoning geosiyosiy va iqtisodiy o‘zaro bog‘liqligi borasidagi tashqi siyosat strategiyalarini har tomonlama tahlil etadi.
D-r Gafarov Markaziy va Janubiy Osiyo o‘rtasidagi aloqalarning ahamiyatini tushuntirishdan boshlab, ularning O‘zbekiston tashqi siyosatidagi va keng qamrovli Yevroosiyoviy kun tartibidagi muhim o‘rnini ta’kidlaydi. Muallif ushbu o‘zaro bog‘liqlikning ko‘p qirrali jihatlarini, jumladan, Rossiya va Xitoy kabi tashqi kuchlarning ta’sirini o‘rganadi. Qiyosiy usuldan foydalanib, u Yevroosiyodagi bu yirik o‘yinchilarning strategik manfaatlari o‘rtasidagi o‘xshashlik va farqlarni aniqlab, ularning siyosati mintaqaviy vaziyatni qanday shakllantirayotganini tadqiq etadi.
Maqolada Rossiyaning konstruktivistik yondashuvi ko‘rib chiqiladi, bu yevroosiyochilik kabi g‘oyalarga asoslanadi. Rossiya o‘zining mintaqaviy ta’sirini kuchaytirish uchun Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT) va Yevrosiyo iqtisodiy ittifoqi (YeOII) kabi platformalardan foydalanmoqda. Moskvaning asosiy manfaati Markaziy Osiyoning iqtisodiy va siyosiy integratsiyasi ustidan nazoratni saqlab qolgan holda Janubiy Osiyoga energiya resurslarini eksport qilishdan iborat. D-r Gafarov ta’kidlashicha, Rossiya Shimol-Janub xalqaro transport koridori kabi yirik transport yo‘laklarini qo‘llab-quvvatlasa-da, o‘zining mintaqaviy ustunligini zaiflashtirishi mumkin bo‘lgan tashqi kuchlar boshchiligidagi loyihalarni qabul qilishga qiynalmoqda.
Boshqa tomondan, muallif Xitoyning strategik qarashlarini ko‘rib chiqadi, bu uning “Bir makon, bir yo‘l” asosiy tashabbusi atrofida shakllangan. Xitoy Xitoy-Pokiston iqtisodiy koridori va C+C5 platformasi kabi loyihalar orqali Markaziy va Janubiy Osiyoni yagona tuzilmaga birlashtirmoqda. Rossiyadan farqli o‘laroq, Pekinning yondashuvi iqtisodiy pragmatizm va infratuzilmani rivojlantirishga urg‘u berish bilan ajralib turadi. Biroq, Xitoy siyosati Hindistonni mintaqaviy integratsiyadan sezilarli darajada chetlashtirayotgani, bu esa asosiy geosiyosiy raqobatni aks ettirayotgani qayd etiladi.
Doktor Islomxon Gafarovning ilmiy hissasi shundaki, u ushbu raqobatdosh strategik doiralar Markaziy va Janubiy Osiyoning o‘zaro bog‘liqligiga qanday ta’sir ko‘rsatayotganini oydinlashtirib, mintaqaviy hamkorlik va buyuk davlatlar raqobati o‘rtasidagi o‘zaro ta’sirni nozik tushunishni taqdim etadi. Maqola Yevrosiyo geosiyosati va mintaqaviy integratsiya jarayonlarini o‘rganuvchi siyosatchilar va tadqiqotchilar uchun qimmatli manba hisoblanadi.
Maqolani bu yerda o‘qing va yuklab oling
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
