Doktor Islomxon Gafarov o‘z maqolasida Afg‘onistonni uch yildan ortiq vaqt nazorat qilib kelayotgan Tolibonning xalqaro miqyosda e’tirof etilishga erishish yo‘lidagi doimiy muammolarini tahlil qiladi. Muallifning ta’kidlashicha, Tolibon ichidagi kelishmovchiliklar, xususan, Qandag‘ariy va Kobul guruhlari o‘rtasidagi hokimiyat uchun kurash rejimning siyosiy birligini sezilarli darajada zaiflashtirib qo‘ygan. U mulla Haybatulloh Oxundzoda va Sirojiddin Haqqoniy o‘rtasidagi kelishmovchilik toliblarning boshqaruv uchun kengroq kurashining ramzi ekanini, bu esa o‘z navbatida Afg‘onistonning hukmron hokimiyatiga nisbatan global shubhalarni kuchaytirayotganini ta’kidlaydi.
U tan olinmaslik nafaqat ichki bo‘linishlar, balki Tolibonning Afg‘onistondagi turli etnik va siyosiy guruhlarni ifodalovchi inkluziv hukumat tuzishga qodir emasligi bilan ham bog‘liq ekanini ta’kidlaydi. Muallifning aytishicha, Tolibon ma’muriyatni keng asosda tuzganini da’vo qilsa-da, pushtunlarning hukmronligi uning rahbariyatining asosiy xususiyati bo‘lib qolmoqda, bu esa ham ichki ozchiliklarni, ham asosiy xalqaro o‘yinchilarni, xususan, AQSH va Yevropa Ittifoqini yanada uzoqlashtirmoqda. Bundan tashqari, uning ta’kidlashicha, Tolibonning ekstremizm bilan tarixiy aloqalari va uning “Tehrik-i-Tolibon Pokiston” (TTP) kabi guruhlar bilan aloqadorligi haqidagi shubhalar diplomatik qonuniylik uchun barqaror to‘siq bo‘lib xizmat qilmoqda.
Maqolada, shuningdek, tan olishning geosiyosiy jihatlari ko‘rib chiqiladi, aksariyat davlatlar ehtiyotkorlikni saqlab qolayotgan bo‘lsa-da, ularning ba’zilari, jumladan Xitoy, Rossiya va O‘zbekiston pragmatik hamkorlik sari qadam tashlayotgani ta’kidlanadi. Doktor Gafarovning fikricha, Xitoyning toliblar elchilarini qabul qilishi va O‘zbekistonning Kobul bilan iqtisodiy aloqalarining kengayishi mintaqaviy diplomatiyadagi ehtimoliy o‘zgarishlardan dalolat beradi, biroq rasmiy tan olinishga hali ham erishilmagan. Shu bilan birga, muallif Afg‘onistonning diplomatik maqomini shakllantirishda jahon ommaviy axborot vositalarining rolini ta’kidlab, xalqaro hamjamiyat e’tiborining Ukraina va Yaqin Sharqdagi mojarolarga qaratilishi Afg‘oniston maqomini muhokama qilishni yanada orqaga surganini qayd etadi.
Xulosa qilib aytganda, ekspertning ta’kidlashicha, Tolibonning jahon maydonida uzoq muddatli mavjudligi ichki siyosiy islohotlar, iqtisodiy barqarorlik va inson huquqlari, ayniqsa, ayollar ta’limiga nisbatan moslashuvchan yondashuvga bog‘liq. Uning fikricha, Afg‘oniston rahbariyati mintaqaviy infratuzilma loyihalari va iqtisodiy tashabbuslarga qiziqish bildirayotgan bo‘lsa-da, bu sa’y-harakatlar boshqaruvdagi kamchiliklar va global ishonchsizlik soyasida qolmoqda. Muallif, agar Tolibon ushbu asosiy muammolarni hal qilmasa, uning xalqaro qonuniylikka intilishi oson kurash bo‘lib qolmasligini ta’kidlaydi.
Maqolani The Diplomat saytida o‘qing
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
