Turkiy davlatlar tashkilotining (TDT) Ozarbayjonning Gabala shahrida bo‘lib o‘tgan navbatdagi sammitida davlat rahbarlari O‘n ikkinchi sammit deklaratsiyasini imzoladilar. Deklaratsiyaning asosiy qoidalarida siyosiy va tashqi siyosiy hamkorlikni rivojlantirish, transport-logistika yo‘laklariga, energetika va “yashil” tashabbuslarga e’tibor qaratish, raqamlashtirishni ilgari surish, madaniy-gumanitar jihatlarga ahamiyat berish va Tashkilotning institutsional salohiyatini kuchaytirish niyatlari aks etgan.
Xitoy, Kavkaz, O‘rta Sharq va Turkiya o‘rtasidagi mintaqaviy markaz vazifasini bajaruvchi Markaziy Osiyo uchun deklaratsiya mamlakatlar integratsiya loyihalari va strategik tashabbuslarga faolroq qo‘shilishi mumkin bo‘lgan amaliy asosni yaratadi. Markaziy Osiyo o‘z joylashuviga ko‘ra, Sharq va G‘arbni bog‘laydigan ko‘plab yo‘nalishlar kesishmasida joylashgan. Bu mintaqa mamlakatlari uchun logistika oqimlarini ko‘paytirish, tashish xarajatlarini kamaytirish va Osiyo bilan Yevropa o‘rtasidagi “ko‘prik” sifatida o‘z hududining jozibadorligini oshirish uchun imkoniyat yaratadi.
Deklaratsiyada “yashil yo‘laklar” yaratish, qayta tiklanuvchi energetika loyihalarini qo‘llab-quvvatlash, “yashil o‘zgarishlar”ni amalga oshirish va raqamli platformalarni rivojlantirish zarurligiga ham e’tibor qaratilgan. Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun bunday qo‘shma chora-tadbirlar, ayniqsa, resurslar, ilmiy bilimlar va texnologiyalarni birlashtirganda sezilarli foyda keltirishi mumkin.
Deklaratsiya, shuningdek, iqtisodiy integratsiya va investitsiyalarning muhimligini ta’kidlab, TDT mamlakatlari o‘rtasida xizmatlar va investitsiya faoliyati bo‘yicha kelishuvlarni faollashtirish va uning Investitsiya jamg‘armasi hissasini kuchaytirish niyatini bildiradi. Bundan Markaziy Osiyo mamlakatlari mintaqalararo qo‘shilgan qiymat zanjirlarini rivojlantirish, xorijiy investitsiyalar uchun sharoitlarni yaxshilash, kichik va o‘rta biznesni mustahkamlash orqali foydalanishlari mumkin.
Umuman olganda, Gabalin deklaratsiyasi doirasida Markaziy Osiyo Kavkaz, Kaspiy, Turkiya va undan keyin Yevropa va Osiyo bilan yanada zich transport integratsiyasi uchun yana bir imkoniyatga ega bo‘ldi. Ya’ni, ikki va ko‘p tomonlama savdoning o‘sishi, logistika xarajatlarining kamayishi, tranzit tugunlarining kuchayishi mumkin. “Yashil” energetika, suv xavfsizligini ta’minlash va qayta tiklanuvchi energiya texnologiyalari almashinuvidagi qo‘shma tashabbuslar barqaror taraqqiyot harakatlantiruvchi kuchlariga aylanishi mumkin. Shu bilan birga, Markaziy Osiyo deklaratsiyada nazarda tutilgan transkontinental yo‘nalishlarga kirib, Sharq va G‘arb o‘rtasidagi bog‘lovchi mintaqa rolini kuchaytirishi mumkin. Mamlakatlar o‘rtasidagi institutsional hamkorlik darajasi yangi platformalarning paydo bo‘lishi, vazirlik va idoralar o‘rtasidagi muvofiqlashtirish, vaqti-vaqti bilan uchrashuvlar emas, balki uzluksiz hamkorlik tufayli ko‘tarilishi mumkin.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
