O‘tgan hafta oltin narxi tarixiy yuqori cho‘qqiga yetib, bir unsiya uchun 3500 AQSH dollarini (31,1 gramm) tashkil etdi. Jahon bozorida bu resurs qiymatining o‘sishi an’anaviy tarzda ijobiy omil sifatida baholanadi, chunki u davlat zaxiralarini mustahkamlash, eksport tushumlarini oshirish va boshqa makroiqtisodiy afzalliklarni ta’minlaydi. Biroq, bir qator mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xomashyo farovonligi uzoq muddatli istiqbolda iqtisodiy rivojlanishni to‘xtatib qo‘yuvchi omilga aylanishi mumkin.
O‘zbekiston Markaziy banki ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yil boshida mamlakat oltin zaxiralari hajmi 11,5 million troya unsiyasi miqdorida baholangan. O‘zbekiston jahonning yetakchi oltin ishlab chiqaruvchilari qatoriga kiradi: 2024-yil yakunlariga ko‘ra, uning yillik qazib olish hajmi taxminan 105 tonnani tashkil etib, global reytingda birinchi o‘ntalikdan joy olishini ta’minlagan.
Ta’kidlash joizki, O‘zbekistonda hozirgi bozor konyunkturasi bilan bog‘liq ham potensial foyda, ham xavflar anglangan. Bir tomondan, oltinning yuqori narxi mamlakat iqtisodiyotiga sezilarli fiskal va eksport bonusini taqdim etadi. Boshqa tomondan, asosiy masala narxlar o‘sishining o‘zida emas, balki eksportdan olingan qo‘shimcha daromadlarning qanchalik samarali taqsimlanishidadir.
Hozirgi kunda O‘zbekiston qulay bozor vaziyatidan oqilona foydalanishga qaratilgan chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. Xomashyodan olingan qo‘shimcha daromadlarning katta qismi ta’lim, sog‘liqni saqlash va texnologiya sohalarini rivojlantirish kabi uzoq muddatli loyihalarga yo‘naltirilmoqda. Shu bilan birga, to‘qimachilik sanoati, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, logistika va IT-sohasi kabi xomashyoga bog‘liq bo‘lmagan tarmoqlarga sarmoyalar kiritilmoqda, bu esa qo‘shimcha qiymat va yangi ish o‘rinlarini yaratishga xizmat qilmoqda.
“Yoshlar daftari” va “Ayollar daftari” kabi ijtimoiy dasturlarga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu raqamli platformalar aholining tegishli toifalarini manzilli qo‘llab-quvvatlashga mo‘ljallangan. Bunday loyihalarning amalga oshirilishi nafaqat ijtimoiy barqarorlikni ta’minlaydi, balki aholining yirik shaharlarga va chet ellarga ko‘chib ketishini kamaytirish orqali migratsiya bosimini ham pasaytiradi.
Shunday qilib, oltin narxining hozirgi o‘sishi O‘zbekiston uchun iqtisodiy o‘zgarishlar uchun qo‘shimcha imkoniyatlar yaratmoqda. Ko‘plab xomashyo iqtisodiyotlariga xos bo‘lgan “resurs la’nati”dan qochish mumkinmi, degan savol hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston nafaqat oltin qazib olishdan olinadigan daromadlarni ko‘paytirish, balki inson kapitaliga sarmoya kiritish va innovatsion tarmoqlar orqali iqtisodiyotni diversifikatsiya qilishga intilayotganini ko‘rsatmoqda. Bu strategiya qanchalik muvaffaqiyatli bo‘lishini vaqt ko‘rsatadi.
* Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.
