News.Az nashrida chop etilgan suhbat O‘zbekiston, Qozog‘iston, Qirg‘iziston va Ozarbayjon mutaxassislarining Bokuning Markaziy Osiyo bilan chuqurlashayotgan aloqalari mintaqaning geosiyosiy va geoiqtisodiy tizimini qanday o‘zgartirayotgani haqidagi fikrlarini jamlaydi. Tahlilchilar Ozarbayjonning Markaziy Osiyo rahbarlari formatida va keng qamrovli mintaqaviy tashabbuslarda ishtiroki kutilmagan o‘zgarish emas, balki mintaqada rivojlanayotgan, yanada ochiq va suverenitetga asoslangan hamkorlik modelining mantiqiy natijasi ekanligini ta’kidlaydilar. Professor Azamat Seitov ta’kidlaganidek, shakllanayotgan bu tizim uchinchi tomonlarga qarshi yo‘naltirilmagan; u ishonch, o‘zaro yordam, shaffoflik va suverenitetni hurmat qilish tamoyillari asosida qurilgan bo‘lib, ko‘p tilga olinadigan “devor emas, ko‘prik qurish” g‘oyasini aks ettiradi. Uning fikricha, asosiy xavflar Ozarbayjonning rolidan emas, balki tashqi kuchlarning yangi tuzilmani ta’sir doiralarini qayta taqsimlash sifatida noto‘g‘ri talqin qilishidan kelib chiqishi mumkin. Mutaxassislar Ozarbayjonning ishtiroki butun Yevrosiyo bo‘ylab aloqa va energetik o‘zaro bog‘liqlikni kuchaytirishini ta’kidlaydilar. Hayotjon Ibragimovning aytishicha, Toshkent uchun Ozarbayjon Kaspiydan Markaziy Osiyogacha bo‘lgan yagona iqtisodiy va energetik makonni shakllantirishda strategik hamkor hisoblanadi, bunda uglevodorodlar, qayta tiklanadigan energiya manbalari, tarmoqlarni sinxronlashtirish va energiya tashish bo‘yicha qo‘shma loyihalar amalga oshirilmoqda. Umuman olganda, suhbat Markaziy Osiyoni buyuk davlatlar raqobati obyekti emas, balki barcha yirik o‘yinchilar bilan muvozanatli, pragmatik va o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish uchun Ozarbayjon bilan sheriklikdan foydalanayotgan o‘ziga ishongan mintaqaviy ishtirokchi sifatida tasvirlaydi. News.Az saytida o‘qing * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Azamat Seitov bilan suhbat shuni ko‘rsatmoqdaki, O‘zbekistonda Ozarbayjonni Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuviga to‘laqonli ishtirokchi sifatida taklif etish qarori mintaqaviy hamkorlikning yangi tuzilishiga uzviy mos tushadigan mantiqiy va samarali qadam sifatida qabul qilinmoqda. Ekspert ta’kidlashicha, Ozarbayjonga tashqi o‘yinchi sifatida qaralmasdan, umumiy tarixiy-madaniy asos va ko‘p yillik yaqinlik uni shakllanayotgan Yevroosiyo makonining tabiiy qismiga aylantiradi. Bokuning ishtiroki mintaqaning transport, energetika va logistika sohasidagi salohiyatini kuchaytiradi, uni Transkaspiy yo‘lagi va o‘rta yo‘nalishlarning asosiy bo‘g‘iniga aylantiradi, shuningdek, Maslahat formatiga qo‘shimcha ishonch, subyektlik va jamoaviy qarorlar samaradorligi darajasini baxsh etadi. Suhbatda Prezidentlar Shavkat Mirziyoyev va Ilhom Aliyev o‘rtasidagi shaxsiy ishonch va qardoshlik munosabatlari Markaziy Osiyoda o‘zaro hamkorlikning yangi tuzilishini shakllantirishga qanday ta’sir ko‘rsatayotganiga alohida e’tibor qaratilgan. Shu nuqtai nazardan, Ozarbayjonning ishtiroki tarif siyosatini muvofiqlashtirish va tranzit tartib-taomillarini raqamlashtirishdan tortib, port infratuzilmasi va sanoat hamkorligini rivojlantirishgacha bo‘lgan iqtisodiy bog‘liqlikni kuchaytiruvchi omil sifatida baholanmoqda. Shu bilan birga, Seitovning aytishicha, gumanitar sohada yangi imkoniyatlar ochilmoqda: akademik almashinuvlar, qo‘shma tadqiqot markazlari, madaniy festivallar va umumiy tarixiy-madaniy merosni asrab-avaylash loyihalari jamiyatlarimiz o‘rtasidagi ishonchni mustahkamlaydi va uzoq muddatli yaqinlashuvni qo‘llab-quvvatlaydi. Ekspert, shuningdek, Ozarbayjonning maslahatlashuv formatidagi ishtiroki ishonch, muloqot va siyosiy to‘siqlardan xoli bo‘lishga asoslangan “Yangi Markaziy Osiyo” shakllanayotgan modelini to‘ldirib, umummintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni mustahkamlashga xizmat qilishini ta’kidlaydi. Mintaqa va Bokuning umumiy ovozi xalqaro maydonlarda - BMTdan tortib Turkiy davlatlar tashkilotigacha tobora salmoqli bo‘lib bormoqda. Bu esa xavfsizlik, ekologiya, suv diplomatiyasi, raqamli iqtisodiyot va gumanitar hamkorlik sohalarida umumiy tashabbuslarni yanada samarali ilgari surish imkonini bermoqda. Shu nuqtai nazardan, Ozarbayjonning ishtiroki O‘zbekistonning ko‘p qirrali siyosatini mustahkamlash va Markaziy Osiyoni tinchlik, ishonch va uzoq muddatli farovonlik makoni sifatida jipslashtirishning muhim vositasi sifatida qaralmoqda. “Kaspiy” gazetasi saytida o‘qing * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Energetika diplomatiyasi va geosiyosat markazi rahbari Hayotjon Ibragimov Ozarbayjonning Trend agentligiga bergan sharhida “Markaziy Osiyo – Ozarbayjon” “yashil” energetika yo‘lagi loyihasi O‘zbekistonning strategik ustuvor yo‘nalishlaridan biri ekanligini ta’kidladi. Uning aytishicha, yaqin kelajakda ushbu tashabbusga yangi ishtirokchilarning rasman qo‘shilishini kutish mumkin, chunki elektr energiyasiga talab ortib borayotgan sharoitda bir qator davlatlar bunga qiziqish bildirmoqda. Mutaxassis ta’kidlashicha, dastlabki hisob-kitoblar O‘zbekiston va Qozog‘istonda qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan energiya ishlab chiqarishning tez sur’atda o‘sishi va Yevropada “yashil” elektr energiyasiga bo‘lgan barqaror talab sharoitida loyihaning yuqori istiqbolli ekanligini tasdiqlaydi. 2024-yil noyabr oyida Bokuda COP29 doirasida imzolangan Ozarbayjon, Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasidagi “yashil” energiyani ishlab chiqarish va uzatish bo‘yicha strategik sheriklik to‘g‘risidagi bitim energetika tizimlarining integratsiyasi va Yevropa Ittifoqiga toza energiya eksportining yangi tuzilmasini shakllantirishda muhim bosqich bo‘ldi. Ibragimov Ozarbayjonning O‘zbekiston uchun ham an’anaviy energiya resurslari, ham qayta tiklanadigan energiyani xalqaro bozorlarga eksport qilishda asosiy hamkor bo‘lishi mumkinligini alohida ta’kidladi. Uning fikricha, ikki tomonlama hamkorlikning eng istiqbolli yo‘nalishlaridan biri neft va gaz tashish sohasidagi hamkorlikni chuqurlashtirish va eksport yo‘nalishlarini rivojlantirishdir. Bunda Ozarbayjon qulay geografik joylashuv va rivojlangan infratuzilmaga ega bo‘lib, jumladan Yevropa Ittifoqi bozoriga chiqishni ta’minlaydigan strategik tranzit markazi vazifasini bajaradi. Shu bilan birga, Boku va Toshkent o‘rtasidagi hamkorlikning muhim tarkibiy qismi qayta tiklanadigan energiya sohasidagi hamkorlikka aylanmoqda: ikkala mamlakat ham quyosh, shamol va gidroenergetikaga faol sarmoya kiritmoqda. Bu esa qo‘shma loyihalar, texnologiyalar va tajriba almashish, uzoq muddatli istiqbolda esa vodorod energetikasini rivojlantirish uchun imkoniyatlar yaratadi. Ekspert, shuningdek, “Yashil energetika yo‘lagi” va keng qamrovli energetika hamkorligi nafaqat eksport yo‘nalishlarini diversifikatsiya qilish vositasi, balki mintaqaning energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish harakatlantiruvchisi ekanligiga e’tibor qaratdi. Gap elektr stansiyalari, uzatish va taqsimlash tarmoqlarini yangilash, energiya tizimlarini boshqarish uchun raqamli yechimlarni joriy etish bo‘yicha qo‘shma sa’y-harakatlar, shuningdek, qayta tiklanadigan energiya manbalari va infratuzilma sohasidagi yirik loyihalarni moliyalashtirish uchun qo‘shma investitsiya fondlarini tashkil etish, jumladan suv osti kabellarini rivojlantirish va O‘rta koridor rolini kuchaytirish haqida bormoqda. Ibragimovning so‘zlariga ko‘ra, Ozarbayjonning Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuvidagi ishtiroki va mintaqaviy energetika kun tartibidagi faol roli o‘zaro hamkorlikning yangi shaklini yaratmoqda, bunda Markaziy Osiyo mamlakatlari Janubiy Kavkaz bilan yanada yaqinroq integratsiyalashmoqda. Bu nafaqat O‘zbekiston va umuman mintaqaning energetik xavfsizligi va suverenitetini mustahkamlaydi, balki ularning global iqtisodiy tizimdagi mavqeini ham oshiradi. «Trend.az» saytida o‘qing * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Energetika diplomatiyasi va geosiyosat markazi rahbari Hayotjon Ibragimov Ozarbayjonning “AZERTAC” axborot agentligiga bergan intervyusida Ozarbayjonning Sharq va G‘arb o‘rtasidagi transport va energiya oqimlarini birlashtiruvchi asosiy davlat sifatidagi o‘rni tobora kuchayib borayotganini ta’kidladi. U Olot xalqaro dengiz savdo portidagi yirik loyihalar va ko‘p tarmoqli logistika markazlarini rivojlantirish nafaqat mamlakatning qulay geostrategik joylashuvidan maksimal darajada foydalanishga, balki Yevroosiyoda yangi transport va energetika tizimining shakllanishiga ham hissa qo‘shayotganini qayd etdi. Ibragimovning fikricha, Ozarbayjon endi shunchaki tranzit mamlakat emas, balki mintaqaning logistika va energetika xaritasini qayta shakllantiruvchi strategik ishtirokchiga aylangan.   Mutaxassis Ozarbayjon-O‘zbekiston munosabatlarida sifat jihatidan yangi bosqichga erishilganini, hamkorlik tranzitdan tashqari energetika sohasi, “yashil” energetika bo‘yicha qo‘shma loyihalar va energetika tizimlarini muvofiqlashtirish kabi yo‘nalishlarda rivojlanayotganini ta’kidladi. O‘rta koridor doirasida rivojlantirilayotgan murakkab infratuzilma yuk va energiya oqimlarini optimallashtirish, Markaziy Osiyodagi eng yirik iqtisodiyot hisoblangan O‘zbekiston hamda Kaspiy dengizidan Yevropaga strategik chiqish yo‘lini ta’minlaydigan Ozarbayjon o‘rtasida noyob hamkorlikni yaratish imkonini bermoqda. Bu esa O‘rta koridorni raqobatbardosh va ko‘p qirrali logistika hamda energetika tizimiga aylantirmoqda.   Shuningdek, “yashil” energetika sohasidagi qo‘shma tashabbuslar va logistika-energetika markazlarini yaratish an’anaviy yo‘nalishlarga muqobil bo‘lgan O‘rta koridorning ishonchliligi va jozibadorligini oshirishning asosiy omillari sifatida ko‘rsatib o‘tildi. Xalqaro investorlarning mintaqadagi transport infratuzilmasi va qayta tiklanuvchi energetika loyihalariga qiziqishi ortib borayotgani kelgusi yillarda yuk va energiya oqimlari 30-35 foizga oshishi mumkinligi haqidagi bashoratlarga asos bo‘lmoqda. Ibragimov Ozarbayjon va O‘zbekistonning muvofiqlashtirilgan siyosati yangi Yevroosiyo transport va energetika modelini shakllantirishga, ikkala mamlakatning va umuman mintaqaning jahon iqtisodiy tizimidagi mavqeini mustahkamlashga xizmat qilmoqda, degan xulosaga keldi.   “AZERTAC” da o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Nargiza Umarova va Hayotjon Ibragimov “CBC Ozarbayjon” telekanaliga qo‘shma intervyu berib, unda O‘zbekiston va Ozarbayjon o‘rtasidagi jadal rivojlanayotgan hamkorlik haqida batafsil to‘xtaldilar. Ekspertlar ikki mamlakat munosabatlari strategik sheriklik darajasiga ishonch bilan ko‘tarilganini ta’kidlab, bunga transport va logistikadan tortib energetika va madaniy-gumanitar aloqalargacha bo‘lgan turli sohalardagi hamkorlikning faollashuvi dalil ekanligini aytdilar.   Umarova Zangezur yo‘lagini ishga tushirishning amaliy natijalarini sharhlayotib, o‘tkazilgan hisob-kitoblar shuni ko‘rsatganini ta’kidladi: bu yo‘nalish transport masofasini 300 kilometrdan ko‘proqqa qisqartirish imkonini beradi. Bu esa, o‘z navbatida, yuklarni yetkazib berish vaqtini qisqartirish va biznes uchun moliyaviy xarajatlarni kamaytirish demakdir. Aynan yuk tashish muddatlarini qisqartirish va arzonlashtirish O‘zbekiston transport strategiyasining asosiy ustuvor yo‘nalishlari hisoblanadi. Shu nuqtai nazardan, Ozarbayjon bilan hamkorlik mamlakatning geoiqtisodiy manfaatlarini ro‘yobga chiqarish va Yevrosiyo bog‘liqligidagi rolini mustahkamlashning muhim elementi sifatida qaralmoqda.   Intervyuning energetika qismida Hayotjon Ibragimov O‘zbekiston, Ozarbayjon va Qozog‘iston o‘rtasidagi yashil energetika sohasidagi hamkorlikning strategik ahamiyatiga to‘xtalib o‘tdi. U 2024-yilda uch davlat energetika tizimlarini integratsiyalash va qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish bo‘yicha strategik kelishuvni imzolaganini eslatdi. Shu kelishuv doirasida O‘zbekiston va Qozog‘istonda qayta tiklanadigan energiya manbalari hisobiga yashil energiyani birgalikda ishlab chiqarish, keyinchalik uni Ozarbayjon orqali tashish va Yevropa Ittifoqiga eksport qilish bo‘yicha uch tomonlama memorandum imzolangani aytildi. Ibragimovning so‘zlariga ko‘ra, dastlabki iqtisodiy hisob-kitoblar ushbu "yashil yo‘lak"ning istiqboli porloq ekanligini ko‘rsatmoqda, uchinchi davlatlarning o‘sib borayotgan qiziqishi esa bu yo‘nalishning dolzarbligini tasdiqlaydi.   Suhbat yakunida IXTI ekspertlari iqtisodiy va energetika hamkorligi investitsiyaviy va gumanitar aloqalar bilan boyib borayotganiga e’tibor qaratdilar. O‘zbekiston Ozarbayjon iqtisodiyotiga allaqachon 21 million dollardan ortiq sarmoya kiritgan bo‘lsa, Ozarbayjonning O‘zbekistonga kiritgan sarmoyasi 183 million dollardan oshgan. Ozarbayjonda O‘zbekiston kapitali ishtirokida sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish, transport va xizmat ko‘rsatish sohalarida 120 ga yaqin tijorat tashkiloti muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. Bularning barchasi, ekspertlarning fikricha, ikki mamlakatni yanada yaqinlashtirish va Ozarbayjon-O‘zbekiston sherikligini mintaqaviy hamkorlik tuzilmasining asosiy tayanch unsurlaridan biriga aylantirish uchun mustahkam poydevor yaratadi.   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.

Maqola muallifi yozishicha, Shavkat Mirziyoyevning 2025-yil 23-24-oktyabr kunlari Bryusselga tashrifi Kengaytirilgan sheriklik va hamkorlik to‘g‘risidagi bitim (EPCA) imzolanishi tufayli O‘zbekiston va Yevropa Ittifoqi o‘rtasidagi munosabatlarda burilish nuqtasi bo‘ldi. Uning ta’kidlashicha, mazkur hujjat 1996 yilgi eskirgan Sheriklik va hamkorlik bitimini almashtirdi hamda muloqotni demokratik tamoyillar, qonun ustuvorligi va inson huquqlariga e’tibor qaratgan holda beshta ustuvor yo‘nalishni qamrab oluvchi strategik sheriklik darajasiga ko‘taradi. Muallif urg‘u berishicha, Yevropa Ittifoqi uchun bu tez rivojlanayotgan Markaziy Osiyo bozoriga kirish imkoniyati va “yashil” o‘zgarishlar hamda muhim resurslar uchun maydonga aylanadi. O‘zbekiston uchun esa Yevropa bilan integratsiyani chuqurlashtirish, GSP+ doirasida bozorlarga kirishni kengaytirish va energetika, raqamli soha hamda agrosanoat majmuasini modernizatsiya qilishni jadallashtirish imkonini beradi.   Shundan so‘ng, muallif tashrifning tayyorgarlik diplomatiyasini yoritadi: tashqi ishlar vaziri Baxtiyor Saidov va Prezident Administratsiyasi rahbari Saida Mirziyoyevaning Yevropa rahbarlari va institutlari (Italiya, Shveysariya, Lyuksemburg, Buyuk Britaniya, Belgiya) bilan faol aloqalari, raqamlashtirish, logistika va “yashil” kun tartibi, shuningdek, Belgiyadagi amaliy loyihalar, jumladan EU-AGRIN (quyosh tizimlari yordamida tomchilatib sug‘orish, iqlimga chidamli urug‘lar, sug‘orish tizimini modernizatsiya qilish va oqava suvlarni qayta ishlash) muhokama qilingani haqida so‘z yuritadi. Uning baholashicha, gumanitar yo‘nalish mamlakatning Yevropadagi madaniy mavqeini mustahkamlaydi va iqtisodiy kun tartibini to‘ldiradi.   Yakuniy qismda muallif o‘z dalillarini statistik ma’lumotlar va ekspertlar fikrlari bilan mustahkamlaydi: ikki tomonlama savdo va investitsiyalarning o‘sishi, YeTTBning faol loyihalar portfeli, GSP+ dan yuqori darajada foydalanish, YaIMning o‘sish sur’ati, sanoat va xizmat ko‘rsatish sohalaridagi tarkibiy o‘zgarishlar, kambag‘allikning kamayishi. Muallif xulosa qilib, EPCA Toshkentning ko‘p qirrali siyosatini mustahkamlaydi, deb ta’kidlaydi: bu “burilish” emas, balki suverenitetni kuchaytiruvchi va O‘zbekistonning yangi Yevrosiyo barqaror rivojlanish tizimida ko‘prik vazifasini bajaruvchi aloqalarni puxta o‘ylangan holda xilma-xillashtirish, deb baholaydi.   O‘zA saytida o‘qing   * Istiqbolli xalqaro tadqiqotlar instituti (IXTI) hech qanday masalada muassasaviy nuqtai nazarni bildirmaydi; bu yerda keltirilgan fikrlar faqatgina muallif yoki mualliflarga tegishli bo‘lib, ular IXTIning qarashlarini aks ettirmaydi.